آندومتریوز چیست؟

 
آندومتریوز نوعی اختلال مزمن زنانه است که با وجود سلولهای پوششی رحم (آندومتر) در خارج از رحم مشخص می‌شود. این عارضه  8 تا 10 درصد زنان را در سنین باروری درگیر می‌کند و با علائمی مانند قاعدگی دردناک با خونریزی بیش از حد، درد شدید و مزمن ناحیه لگن و ناباروری همراه است. علت اصلی سندروم هنوز ناشناخته است؛ و برای درمان آن از روشهای گوناگون، از جمله تغییرات سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی مناسب استفاده می‌شود. اگر مایلید در این زمینه بیشتر بدانید ادامه مطلب را بخوانید.
 
 


 قاعدگی دردناک با خونریزی بیش از حد و درد شدید و مزمن ناحیه لگن از علائم اصلی آندومتریوز هستند
 

علل و عوامل خطر آندومتریوز

 
رحم از اعضای اصلی دستگاه تولید مثل زنانه است و دیواره آن توسط بافت آندومتر (Endometrium) پوشیده می‌شود. در هر سیکل قاعدگی آندومتر نو می‌شود تا برای پذیرش تخمک بارور آماده شود. در بیماری آندومتریوز بافت آندومتر به طور نابجا و در خارج از رحم، در حفره لگن، اطراف اندامهای تناسلی، روده‌ها و مثانه رشد می‌کند. این توده‌های نابجا در سیکل ماهانه همزمان با خود اندومتر رشد می‌کنند؛ اما چون پس از تخریب راهی برای خروج از بدن ندارند، باعث درد و التهاب و چسبیدن اندامهای مجاور به یکدیگر می‌شوند.
 
 


در بیماری آندومتریوز بافت آندومتر به طور نابجا و در خارج از رحم رشد می‌کند (بافتهای داخل دوایر قرمز)
 
 

عوامل خطر آندومتریوز

 
قاعدگی زودرس (زیر 11 سالگی)، چرخه قاعدگی کوتاه (کمتر از 27 روز) و قاعدگی سنگین (بیش از 7 روز) از عوامل خطر این بیماری هستند. سایر عوامل خطر شامل سابقه خانوادگی و داشتن رحم غیر طبیعی است.
 

علائم آندومتریوز

 
درد و گرفتگی شدید نواحی لگن و کمر که هنگام قاعدگی، مقاربت و دفع ادرار و مدفوع تشدید می‌شود
قاعدگی‌های سنگین، خونریزی بین دوره‌ها
خستگی
مشکلات گوارشی (اسهال، نفخ، یبوست)
ناباروری
 

تشخیص و درمان

 
تشخیص آندومتریوز بر اساس تاریخچه بیماری، معاینه فیزیکی، و در صورت لزوم استفاده از سونوگرافی، MRI، لاپاراسکوپی و بیوپسی انجام می‌شود. این بیماری درمان قطعی ندارد ولی می‌توان آن را مدیریت کرد. روش درمانی بستگی به سن و علائم بیماری دارد و  شامل درمانهای غیر جراحی و جراحی است.
 

رژیم غذایی مناسب در آندومتریوز

 



رژیم غذایی مناسب در آندومتریوز می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد. التهاب و سطوح بالای استروژن علائم را بدتر می‌کنند و رژیم غذایی بر هر دو عامل تأثیر دارد. یک رژیم غذایی مناسب در آندومتریوز از تعادل و تنوع مواد غذایی برخوردار بوده، نکات برجسته آن به شرح زیر است:
 

فیبر غذایی

استروژن برای عملکرد طبیعی بدن زنان ضروری است اما مقدار بیش از حد آن باعث تشدید برخی علائم آندومتریوز می‌شود. فیبر غذایی به حذف استروژن اضافی و کاهش خطر بیماری کمک می‌کند. منابع عمده فیبر غذایی میوه‌ها و سبزیجات هستند. میوه‌ها و سبزیجات علاوه بر فیبر، حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی بوده، با فراهم کردن آنتی اکسیدان‌ها به مبارزه با التهاب کمک می‌کنند. البته، به شرط اینکه میوه‌ها آغشته به آفت‌کش‌ها نباشد. چون برخی آفت‌کش‌ها اثراتی شبیه استروژن دارند که تأثیر منفی به جا می‌گذارند. حبوبات، غلات کامل نیز منابع دیگر فیبر غذایی هستند.
فیبر موجود در میوه‌ها و سبزیجات بخش عمده‌ای از رژیم غذایی مناسب در آندومتریوز را تشکیل می‌دهد
 
 

چربیهای سالم و مناسب

آندومتریوز یک بیماری التهابی است و مصرف چربیهای ضد التهاب مانند اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند در کنترل التهاب موثر باشد. زنانی که چربی‌های امگا 3 بیشتری مصرف می‌کنند کمتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. منابع عمده چربیهای امگا-3 عبارتند از:
ماهیهای چرب (سالمون، ساردین، قزل آلا، تن)
مغزها و دانه‌ها (گردو، دانه چیا)
روغنهای گیاهی (روغن کانولا)
 


 

لبنیات

در مورد تاثیر مصرف لبنیات بر آندومتریوز شواهد متناقضی وجود دارد. بعضی معتقدند شیر به دلیل دارا بودن چربیهای اشباع و هورمونها، و تاثیری که بر افزایش IGF-1 سرم دارد، می‌تواند به تشدید اندومتر و رشد ضایعات آن کمک کند. از طرفی نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف لبنیات احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد. با توجه به این نتایج، توصیه شده است که اگر مصرف لبنیات مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، نیازی به حذف آن نیست.
 

مواد معدنی

کلسیم، روی و منیزیم از جمله مواد معدنی هستند که در آندومتریوز به شل کردن عضلات، تنظیم چرخه قاعدگی، تسکین درد، تسهیل تخمک‌گذاری و تعادل استروژن کمک می‌کنند. این املاح در سبزیجات برگی، حبوبات، مغزها و دانه‌ها، شکلات تلخ، منابع حیوانی (مرغ و بوقلمون)، گوشت قرمز (به میزان محدود)، صدف و خرچنگ (روی) و لبنیات یافت می‌شوند.
 



رژیم غذایی مناسب نقش عمده‌ای در کاهش علائم آندومتریوز دارد

 

رژیمهای غذایی موثر برای آندومتریوز

 احتمال می‌رود برخی از رژیمهای غذایی بتوانند در کاهش علائم آندومتریوز موثر باشند. رژیمهای غذایی زیر در این زمره‌اند:
 

رژیم غذایی ضد التهاب

این رژیم حاوی غذاهایی است که به کاهش یا پیشگیری از التهاب کمک می‌کنند و می‌تواند در مدیریت آندومتریوز مفید باشد. مطالعه بیشتر در مورد رژیم ضدالتهاب
 

رژیم غذایی فاقد گلوتن

این رژیم غذایی معمولا در بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن تجویز می‌شود، ولی شواهدی دال بر مفید بودن آن در آندومتریوز وجود دارد. بهترین راه برای تشخیص مفید بودن گلوتن آن است که مبتلایان برای مدتی (حداقل یک ماه) رژیم بدون گلوتن مصرف؛ و نتیجه آن را در خود مشاهده کنند. مطالعه بیشتر در مورد رژیم فاقد گلوتن



 

رژیم غذایی  FODMAP

واژه FODMAP مخفف عبارت الیگو-دی-مونوساکاریدها و پلی‌اولهای قابل تخمیر است. این رژیم برای سندرم روده تحریک پذیر (IBS) طراحی شده است؛ اما دیده شده که در کاهش علائم آندومتریوز نیز مفید است. رژیم کم FODMAP در سه مرحله اجرا می‌شود و با محدودیت کربوهیدراتهای تحریک کننده دستگاه گوارش همراه است. از آنجا که این رژیم ممکن است در بلند مدت قابل تحمل نباشد بیماران می‌توانند عکس العمل بدن خود را نسبت به همه غذاهایی که مصرف می‌کنند یادداشت کرده، فقط غذاهای مشکل ساز را حذف کنند.مطالعه بیشتر در مورد رژیم غذایی FODMAP

 

مصرف چه غذاهایی در آندومتریوز منع می‌شود

 
بعضی غذاها در بدن التهاب ایجاد کرده باعث تشدید برخی علائم، و اختلال در روند بهبود می‌شوند. این غذاها عبارتند از:
 

1- غذاهای فرآوری شده

غذاهای فرآوری شده می‌توانند باعث التهاب شوند و بر مدیریت آندومتریوز اثر می‌گذارند. این غذاها شامل انواع شیرینی و آب نبات، غذاهای سرخ شده در روغن، کنسروها، چیپس سیب زمینی، کراکر و امثال آن است.
 

2-چربی‌های ترانس

مصرف بیشتر چربیهای ترانس در زنان با خطر بیشتر آندومتریوز (48%) و تشدید برخی علائم آن در ارتباط است. این چربی‌ها بیشتر در فست فودها، شیرینی‌ها، غذاهای سرخ شده، مارگارین و امثال آن پیدا می‌شود.
 

3-گوشت قرمز

 افراط در مصرف گوشتهای قرمز به افزایش سطح استروژن و تشدید علائم آندومتریوز کمک می‌کند. البته، مصرف مقداری گوشت قرمز، مفید و لازم است اما آن هم باید از انواع بدون چربی باشد. در کنار آن بر مصرف مرغ ، تخم مرغ و غذاهای دریایی تاکید می‌شود.
 

4-الکل و کافئین

 الکل و کافئین هر دو با افزایش سطح استروژن مرتبط هستند و اگرچه شواهد روشنی دال بر ارتباط آنها با خطر آندومتریوز وجود ندارد، اما برخی ترجیح می‌دهند مصرف آنها کم، یا اصولا حذف شود.



 

5-نوشیدنی‌های شیرین

 نوشیدنی‌های شیرین ( آب‌میوه‌های صنعتی، نوشابه‌های گازدار و نوشابه‌های انرژی زا) حاوی مقدار زیاد قند هستند و التهاب ایجاد می‌کنند.
 

6-مکمل‌ها

 مصرف مکمل‌ها در شرایطی که کمبود تغذیه‌ای وجود دارد مفید است. اما حتما باید تحت نظر متخصص تغذیه انجام شود. میزان مکمل بر اساس نیاز هر فرد تعیین می‌شود و یک مقدار مناسب برای همه وجود ندارد.
 

مطالعه بیشتر

رژیم غذایی در بیماری های مختلف
رژیم لاغری با روش دکتر مرادی