سندروم شوگرن چیست و تغذیه مناسب در این بیماری

سندرم شوگرن (Sjogren's syndrome) نوعی بیماری خودایمنی است که بر غشاهای مخاطی غدد برون ریز، و به ویژه غدد بزاقی و اشکی تاثیر می‌گذارد. این بیماری با خشکی چشم و دهان شناخته شده، به اشکال اولیه یا ثانویه (بعد از بیماری لوپوس یا روماتیسم مفصلی) بروز می‌کند. علائم رایج این بیماری التهابی مزمن، کاهش ترشح اشک و بزاق، و در نتیجه، خشکی چشم و دهان است. اگرچه بروز سندروم شوگرن در هر سن و جنسی محتمل است اما بیشتر زنان بالای 40 سال را درگیر می‌کند. مقاله حاضر پس از مرور کوتاهی بر علل، علائم، تشخیص و درمان سندروم شوگرن، به بررسی نقش رژیم غذایی طبق نظر متخصص تغذیه در کنترل علائم آن خواهد پرداخت.
 
 
 
بیماری خودایمنی سندرم شوگرن بر غشاهای مخاطی غدد برون ریز، و به ویژه غدد بزاقی و اشکی تاثیر می‌گذارد
 

علائم سندروم شوگرن

علامت اصلی سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است. خشکی چشم باعث سوزش و خارش شده، این احساس را ایجاد می‌کند که در چشم دانه شن وجود دارد. خشکی دهان صحبت کردن، جویدن و بلعیدن غذا را دشوار کرده، باعث التهاب لب و زبان، عفونت و پوسیدگی دندان می‌شود. مبتلایان به سندروم شوگرن ممکن است مشکلات زیر را نیز تجربه کنند:
1- مشکلات گوارشی: دیسفاژی، رفلاکس معده به مری، سوء هاضمه، اختلال عملکرد پانکراس و کبد
2- تورم غدد بزاقی، اختلال بویایی و چشایی
3- تورم، درد، و سفتی مفصلی
4- خشکی و بثورات پوستی، خشکی واژن
5- سرفه خشک و خستگی مداوم
 

تشخیص و درمان

1- در تشخیص سندروم شوگرن از روشهای زیر استفاده می‌شود:
2- آزمایشات خون (جهت تشخیص آنتی بادیها، شواهد التهاب و میزان سلولهای خون)
3- آزمایشات چشمی (جهت تشخیص میزان تولید اشک و آسیبها)
4- تصویربرداری‌ها (سیالوگرام و سینتی گرافی بزاق جهت بررسی بزاق تولید شده)
5- بیوپسی لب (جهت پیگیری التهاب)
 
درمان سندرم شوگرن بستگی به علائم دارد. تجویز داروها (قطره های چشمی، داروهای ضد التهاب، محرک‌های تولید اشک و بزاق، ضد قارچ‌ها، سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی) و گاهی جراحی (بستن مجاری تخلیه اشک) از روشهای رایج درمانی است.
 

تدابیر تغذیه ای در سندروم شوگرن

مانند هر فرد دیگری، مبتلایان به سندروم شوگرن هم باید از یک رژیم غذایی سالم و متنوع پیروی کنند. مدیریت غذایی در بیماری شوگرن هنوز به خوبی مطالعه نشده است؛ اما از آنجا که این بیماری در اصل به دلیل واکنش‌های التهابی مربوط به سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. بر اساس شواهد موجود، یک رژیم غذایی ضد التهابی می‌تواند در بهبود علائم سندروم شوگرن مفید باشد
 

رژیم ضد التهابی برای سندروم شوگرن

اجزای تشکیل دهنده یک رژیم ضد التهابی عبارتند از:
1- چربیهای سالم غنی از امگا 3: این چربیها در دانه‌ها، مغزها و کره آنها، روغنهای زیتون (مخصوصا انواع فرابکر)، کانولا، بذر کتان و گردو، ماهیهای چرب (سالمون، قزل آلا، خال مخالی) و آووکادو یافت می‌شوند. بر اساس شواهد موجود، مصرف اسیدهای چرب امگا 3 اثر مثبتی بر التهاب، خشکی چشم و میزان بزاق تولید شده دارد.
2- مقدار متوسط ​​گوشت (با تاکید بر انواع ارگانیک): گوشتها (بره، مرغ و ماهی و غیره) منابع غنی پروتئین هستند، اما مصرف آنها نباید از 100 تا 150 گرم در روز تجاوز کند. گوشتها باید فاقد چربی باشند و به صورت کبابی، آب پز یا سرخ شده در مقدار کم روغن زیتون (یا کانولا) تهیه شوند.
3- میوه‌ها و سبزیجات (مخصوصا آنهایی که رنگ تیره دارند): این مواد غذایی از ویتامینها، املاح، فیبر و آنتی اکسیدانها غنی هستند.
4- کربوهیدراتهای پیچیده (موجود در غلات و نانهای کامل، حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات)
5- چاشنی‌های ضد التهابی مانند زردچوبه و سیر
 

در یک رژیم غذایی ضد التهاب باید از مصرف مواد زیر پرهیز کرد:

1- چربیهای ترانس و چربیهای اشباع شده
2- کربوهیدرات‌های تصفیه شده (مانند شکر و آرد سفید)
3- گوشت قرمز (بیشتر از مقدار توصیه شده)
4- غذاهای آلرژی زا (گلوتن گندم، بادام زمینی، شیر، تخم مرغ)
5- نگهدارنده‌ها و شیرین‌کننده‌های صنعتی
6- الکل

بیشتر بدانیم : رژیم غذایی پروتکل خودایمنی (AIP)

میوه‌ها و سبزیجات از اجزای اصلی رژیم غذایی ضد التهابی هستند

توصیه‌های تغذیه‌ای متناسب با علائم سندروم شوگرن

خشکی دهان در سندروم شوگرن

زیروستومیا (کاهش جریان بزاق) علت خشکی دهان در سندروم شوگرن است. خشکی دهان باعث تحریک، درد، دشواری خوردن و پوسیدگی دندانها می‌شود. به این دلیل، فرد مبتلا ممکن است از خوردن غذاهای سفت (مانند سبزیجات خام، گوشت، نان) خودداری کند و به مصرف نوشیدنیها و غذاهای نرم‌تر (که معمولا غنی از کربوهیدرات تصفیه شده هستند) متمایل شود. بنابراین، اولین هدف مدیریت غذایی در سندروم شوگرن، تسکین علائم دهانی و تسهیل مشکلات موجود در جویدن و بلعیدن است. توصیه‌های تغذیه‌ای زیر در رسیدن به این هدف کمک می‌کند:
 1- استفاده از محرکهای ترشح بزاق یا آدامس زایلیتول؛ نوشیدن مایعات باعث شسته شدن بزاق موجود و کاهش اثر محافظتی آن در دهان می‌شود.
2- تغییر بافت غذا و طبخ غذا: استفاده از روشهای پخت مرطوب، غوطه ور کردن گوشتها در سوپ، سس یا آبگوشت، افزودن سبزیجات به اسموتی‌ها، له کردن غذاها و 3- استفاده از آبمیوه‌گیری، به نرم و خوش طعم شدن غذاها و بلع راحت‌تر آنها کمک می‌کند.
4- اجتناب از مصرف موادی که:
    - دهان را خشک می‌کنند (مانند الکل و نوشیدنی‌های کافئین دار)
    - دهان را خشک و دردناک می‌کنند (مانند غذاهای داغ، تند و محرک از قبیل ادویه‌ها و غذاهای اسیدی از قبیل مرکبات و گوجه فرنگی)
    - پوسیدگی دندان را تسریع می‌کنند (مانند غذاها و تنقلات شیرین)
 
البته، استفاده از یک دستورالعمل برای همه موثر نیست و هر فرد مبتلا به سندروم شوگرن باید از طریق آزمایش و خطا بهترین راه حل را برای خود کشف کند.
 
 ریفلاکس در سندروم شوگرن
 
60% از مبتلایان به سندروم شوگرن ریفلاکس را تجربه می‌کنند. ریفلاکس یا GERD عبارت از بازگشت اسید معده به مری یا دهان است و با تدابیر تغذیه ای به خوبی کنترل می‌شود. علائم آن شامل سوزش سر دل، دل درد، تهوع، استفراغ، سرفه و بوی بد دهان است. رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای زیر به بهبود ریفلاکس کمک می‌کند:
1- افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاستن از میزان هر وعده
2- ترک سیگار، کاستن از وزن اضافه، پیاده روی بعد از صرف غذا، بالاتر نگه داشتن سر هنگام خواب
3- اجتناب از مصرف غذاها و گوشتهای چرب
4- خودداری از غذاهای تشدید کننده علائم (مانند کافئین، الکل، غذاهای تند و غذاهای اسیدی)

بیشتر بدانیم: رژیم غذایی مناسب در رفلاکس معده

 

سایر توصیه ها در سندروم شوگرن

 
تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی در درمان سندروم شوگرن باعث افزایش اشتها، پرخوری و تجمع مایعات در بدن می‌شود. مشورت با یک متخصص تغذیه دارای صلاحیت می‌تواند به رفع این مشکل و پیشگیری از افزایش وزن ناخواسته کمک کند.
کمبود املاح و ویتامین‌ها در مبتلایان به سندروم شوگرن چیز عجیبی نیست. اما توجه کنید که مصرف بیش از حد ویتامین می‌تواند در جذب و متابولیسم سایر مواد مغذی اختلال ایجاد کند و باعث بروز عوارض نامطلوب شود. سعی کنید مصرف هر نوع ویتامین یا ماده معدنی را با نظر دکتر تغذیه انجام دهید.
 

مطالعه بیشتر:

بهترین زمان مصرف مکمل های مولتی ویتامین مینرال
چگونه لاغر شویم تا آسیبی به بدن نرسد
تفکرات اشتباه در رژیم لاغری
تغذیه مناسب در بیماری آندومتریوز
مواد غذایی مفید در پیشگیری و درمان بیماری ام اس (MS)
رژیم غذایی مناسب در کسانی که کیست تخمدان دارند