بولیمیا یا پرخوری عصبی چیست؟
بولیمیا (
Bulimia) یا پرخوری عصبی (
Bulimia Nervosa) نوعی اختلال روانشناختی جدی در غذا خوردن است که بالقوه می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. افراد مبتلا به این اختلال، بدون اینکه بر آن کنترلی داشته باشند، اقدام به خوردن مقدار زیادی غذا در مدت کوتاه می‌کنند (
Binge Eating). سپس، با احساس شرم و انزجار، تلاش می‌کنند تا با خارج کردن این غذا از طریق مصرف ملین‌ها، تنقیه، استفراغ، روزه گرفتن یا ورزش شدید، بدن را پاکسازی کنند (
Purging). چرخه پرخوری-پاکسازی بارها توسط افراد بولیمیک تکرار می‌شود و هدف آن جلوگیری از
افزایش وزن است.
پرخوری خارج از کنترل مشخصه اصلی بولیمیا است
واقعیت این است که وزن افراد مبتلا به بولیمیا معمولاً در محدوده طبیعی است، اما آنها در مورد شکل بدن خود دچار نوعی وسواس هستند که باعث نارضایتی از شکل بدن، تصویر بدنی ضعیف، خود چاق پنداری و ترس از اضافه وزن می‌شود. صرف نظر از سن، جنس، نژاد و قومیت، پرخوری عصبی ممکن است هر فردی را درگیر کند. اما در نوجوانان 13 تا 17 ساله، و در زنان، شایعتر است. شناسایی و درمان زودهنگام این بیماری شانس بهبودی سریع و پایدار را افزایش می‌دهد. اما، عدم درمان می‌تواند عوارضی مانند مشکلات دندانی، التهاب مری و سایر مشکلات گوارشی، مشکلات قلبی-عروقی و کلیوی و غیره به همراه داشته باشد.
علل علت دقیق بولیمیا معلوم نیست. اما عوامل زیست‌شناختی و محیطی متعددی در بروز آن دخیلند. شیوع پرخوری عصبی در بعضی خانواده‌ها نشان دهنده نقش ژنتیک در ابتلا به این اختلال است. بعلاوه، ویژگی‌های شخصیتی، سلامت عاطفی، استرس و هیجانها، الگوهای تفکر، انتظارات فرهنگی جامعه، تاثیر رسانه‌ها و همچنین رویدادهای ناگوار گذشته می‌توانند در بروز آن موثر باشند.
عوامل خطر
عوامل زیر خطر بروز بولیمیا را افزایش می‌دهند:
- جنسیت (در زنان شایعتر است)
- سن (در نوجوانی شایعتر است)
- سابقه خانوادگی
- سابقه چاقی در کودکی
- سابقه بی اشتهایی عصبی یا سایر اختلالات خوردن
- ابتلا به افسردگی، اختلالات اضطرابی، سوء مصرف مواد
- تجربه حوادث آسیب‌زا
- رژیم گرفتن مکرر (
رژیم های یویویی)
علائم بولیمیا
مبتلایان به بولیمیا رفتار مخفیانه داشته، علائم را پنهان می‌کنند و تمایلی به کمک گرفتن از سایرین ندارند. بعلاوه، وزن آنها معمولا طبیعی است و این همه، تشخیص بیماری از بیرون را، مخصوصا در ابتدا، دشوار می‌کند. علائم پرخوری عصبی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و علائم زیر عمومیت بیشتری دارند:
علائم فیزیکی شامل مشکلات دندانی، گلودرد، تورم غدد ناحیه گردن و صورت، ریفلاکس و سوء هاضمه، پریودهای نامنظم، ضعف و خستگی، چشمهای خون آلود، پینه بستن ناحیه بند انگشت یا پشت دست (ناشی از تحریک خود به استفراغ)، سرگیجه یا غش، احساس سرما، مشکلات خواب، پوست خشک، ناخن های شکننده، کم آبی بدن.
علائم رفتاری شامل پرخوری بدون کنترل و پاکسازی بعد از آن، احتکار یا سرقت مواد غذایی، اجرای آداب خاص غذایی (مانند جویدن بیش از حد)، حذف وعده های غذایی، استفراغ یا سوء استفاده از ملین
ها، دیورتیک‌ها، تنقیه یا داروهای
کاهش وزن، رفتن مکرر به دستشویی بعد از صرف غذا، ورزش افراطی، اشتغال دائمی به شکل و وزن بدن، پر نوشی، استفاده مکرر از آدامس یا دهانشویه، دوری گزینی از دوستان و ترک فعالیت‌های مورد علاقه.
علائم روانی مانند افسردگی، اضطراب یا نوسانات خلقی، ترس شدید از افزایش وزن، احساس از دست دادن کنترل، احساس شرم یا گناه با خوردن غذا، احساس ناتوانی، داشتن دغدغه دائمی شکل و وزن بدن، ترس از چاق شدن، داشتن تصویر بدنی منفی، نارضایتی از بدن، کناره
گیری اجتماعی و عزت نفس پایین.
بیمار بولیمیک بعد از خوردن مقدار زیاد غذا دچار احساس شرم و گناه می‌شود
تشخیص بولیمیا
تشخیص پزشکی
تشخیص پزشکی بولیمیا معمولا با پرسشهایی در مورد تاریخچه بیماری، عادات غذایی، و تغییرات وزنی شروع می‌شود و با معاینه بدنی ادامه می‌یابد. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص پرخوری عصبی وجود ندارد. اما ممکن است پزشک برای بررسی وضعیت کلی سلامتی فرد آزمایش خون، ادرار، تست عملکرد کلیه و الکتروکاردیوگرام (
EKG) تجویز کند.
تشخیص روانشناختی
برای تشخیص روانشناختی بولیمیا از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (
DSM-5) استفاده می‌شود. معیار اصلی این راهنما وجود چرخه پرخوری- پاکسازی، حداقل یک بار در هفته، به مدت 3 ماه است. شدت بیماری (خفیف، متوسط، شدید، بسیار شدید) توسط تعداد وقوع چرخه فوق در هفته مشخص می‌شود. این راهنما برای تشخیص بولیمیا موارد زیر را نیز مورد توجه قرار می‌دهد:
تحصیل عزت نفس از وزن و فرم بدن
عدم وجود بی اشتهایی عصبی
درمان بولیمیا
درمان بولیمیا توسط تیمی از پزشک،
متخصص تغذیه و روانشناس انجام می‌شود و شامل بخشهای زیر است:
درمان پزشکی
پزشک معمولا برای درمان بولیمیا داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین (پروزاک) تجویز می‌کند. درمان غالبا سرپایی است اما در موارد جدی ممکن است بستری کوتاه مدت در بیمارستان مورد نیاز باشد.
روان درمانی
اختلالات خوردن، از جمله بولیمیا، غالبا به خود غذا مربوط نمی‌شوند و در درمان آنها توجه به افکار و احساسات زمینه ای اهمیت اساسی دارد. در روان درمانی معمولا از سه روش زیر استفاده می‌شود:
درمان شناختی- رفتاری (
CBT): در این درمان تغییر نحوه عکس‌العمل بیمار به شرایط دشوار، و تکنیک‌های ایجاد نگرش درست نسبت به غذا و وزن بدن به فرد آموزش داده می‌شود.
درمان خانواده محور (
FBT): بیشتر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به بولیمیا به کار می‌رود و به خانواده در مقابله با بیماری و سایر مشکلات کمک می‌کند.
روان درمانی بین فردی (
IPT):
این درمان بر مشکلاتی که بیمار در روابط با سایرین دارد متمرکز می‌شود.
تغذیه درمانی
هدف این بخش آموزش عادات خوب غذایی است.
متخصص تغذیه در تثبیت وزن، کسب نگرش سالم‌تر نسبت به غذا و تشخیص سیگنال‌های سیری و گرسنگی به فرد مبتلا به بولیمیا کمک می‌کند.
خودمراقبتی
خودمراقبتی در مبتلایان به بولیمیا شامل موارد زیر است:
1- مراقبت بدنی با انتخابهای درست غذایی و ورزشی
2- برقراری ارتباط با دیگران
3- دوری از عوامل تحریک کننده
4- عضویت در گروه های خودیاری و حمایتی
پیشگیری از بولیمیا
از آنجا که دلیل اصلی ابتلا به بولیمیا ناشناخته است، پیشگیری از آن ساده نیست. اما به کمک روشهای زیر می‌توان نگرش‌ها و رفتارهای سالم در مورد غذا و تصویر بدن را در کودکان و نوجوانان ایجاد کرد:
1- برنامه ریزی برای وعده‌های غذایی منظم و لذتبخش در خانواده
2- اجتناب از گفتگو در مورد وزن با فرزندان و تمرکز روی عادات سالم
3- تلاش در ایجاد یک تصویر بدنی سالم و واقعی در فرزندان
4- جلوگیری از پیروی از رژیم های مد روز
5- کمک به ایجاد اعتماد به نفس در فرزندان، بدون توجه به اندازه، شکل و ظاهر آنها
مطالعه بیشتر :
6 راه پیشگیری از اضافه وزن در تعطیلات و مسافرت
کاهش وزن یویویی چیست و چه عوارضی دارد؟
سلولیت چیست؟عوامل ایجاد و راههای درمان آن 
