مواد غذایی مفید برای پیشگیری و درمان کم خونی فقرآهن

فقر آهن یکی از شایع ترین بیماری های موجود در جهان است که در بانوان شیوع بیشتری دارد. زمانی بدن انسان ها با کم خونی حاصل از فقر آهن مواجه می شود که میزان آهن معدنی موجود در خون کاهش یافته باشد. کمبود آهن با کاهش تعداد گلبول های قرمز و هموگلوبین خون همراه است. آهن خون اصولا به وسیله ی مواد غذایی تامین می شود بنابراین با تدوین یک برنامه غذایی مناسب می توان با این بیماری مقابله کرد. با توجه به اهمیت این مبحث، این مقاله به توضیح مواد غذایی مفید برای مبارزه با این نوع کم خونی اختصاص یافته است.

 
 
 

کم خونی فقر آهن و علائم آن

کم خونی حاصل از فقر آهن زمانی رخ می دهد که میزان آهن موجود در مواد خوراکی کمتر از حد نیاز باشد و یا اینکه دفع آهن طی خونریزی بیشتر از حد متعارف باشد و بدن نتواند آهن دفع شده از بدن را با مواد غذایی جبران کند. از طرف دیگر در بعضی مواقع موانعی در بدن وجود دارد (مثل عدم کارایی مناسب دستگاه گوارش) که مانع از جذب آهن می شود.
از آنجایی که خون وظیفه ی اکسیژن رسانی به سلول ها را بر عهده دارد، کاهش میزان هموگلوبین و گلبول قرمز خون می تواند موجب اختلال در اکسیژن رسانی به بافت های بدن شود.

 
کمبود آهن در بدن خود را با علائم گوناگونی نشان می دهد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

 

1. رنگ پریدگی و یا زرد شدن رنگ پوست، ناخن و لب
2. احساس ضعف دائمی
3. خستگی بی علت
4. سرگیجه
5. سردرد
6. کم حوصلگی
7. عدم داشتن تمرکز بر کارها
8. ریزش مو
9. خواب آلودگی
10. تنگی نفس
11. تپش قلب

علائم ذکر شده در بالا تنها بخشی از علائم کم خونی حاصل از فقر آهن است. گاهی این بیماری خود را با سندرم پاهای بی قرار، تورم در دهان و زبان، اضطراب، سردی دست و پا و ... نشان می دهد. با توجه به اینکه بانوان بیش از آقایان در معرض این بیماری قرار دارند لازم است در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق به دکتر تغذیه مراجعه کنند.

 
مواد غذایی مفید برای درمان فقر آهن

همانطور که قبلا نیز گفته شد آهن مورد نیاز بدن از طریق مواد غذایی تامین می شود، بنابراین افرادی که به فقر آهن مبتلا هستند با یک تجدید نظر در برنامه غذایی خود می توانند به راحتی با این بیماری مقابله کنند. به طور کلی آهن موجود در مواد غذایی به دو دسته زیر تقسیم می شود.

1. آهن موجود در مواد گوشتی (گوشت قرمز، غذاهای دریایی و گوشت پرندگان)
2. آهن موجود در مواد غذایی گیاهی

اصولا آهن موجود در مواد گوشتی که به آن آهن هِم (heme) می گویند جذب بالاتری در دستگاه گوارش دارد، اما این به معنای نادیده گرفتن ارزش آهن موجود در گیاهان که به آن آهن غیرهِم (non heme) نیست.

 
با توجه به مطالب گفته شده برای درمان فقر آهن خوردن مواد غذایی زیر توصیه می شود:

 

1. گوشت پرندگان، غذاهای دریایی و گوشت قرمز غنی از آهن هستند اما میزان آهن موجود در گوشت قرمز بیشتر از سایر مواد غذایی است.
2. یکی از مواد غذایی غنی از آهن، جگر است. بسیاری از مصرف این ماده غذایی امتناع می کنند اما مصرف جگر می تواند به درمان فقر آهن سرعت ببخشد. علاوه بر جگر می توان با مصرف دل، قلوه و زبان نیز آهن مورد نیاز بدن را تامین کرد.
3. مصرف مواد غذایی دریایی نیز می تواند فقر آهن را جبران کند.  میگو، خرچنگ، صدف خوراکی، تن ماهی، ماهی سالمون، پرستو ماهی و ... از جمله غذاهای دریایی غنی از آهن هستند که مصرف هفتگی آنها مانع از رخ دادن کمبود آهن می شود.
4. حبوباتی مانند لوبیا قرمز، لوبیا چشم بلبلی، عدس، نخود، سویا و ... می توانند مانع از رخ دادن فقر آهن شوند.
5. مواد غذایی گیاهی که رنگ تیره دارند اصولا محتوای مقادیر زیادی آهن غیرهِم هستند. از جمله این مواد می توان به اسفناج، کلم سبز، شلغم، سبزی قاصدک، برگ چغندر و ... اشاره کرد.
6. آجیل ها و دانه ها از جمله مواد غذایی مفید دیگری هستند که مصرف آنها می تواند کمک کننده باشد، مانند تخم آفتابگردان، شاهدانه، بادام هندی، پسته، تخم کدو، دانه کاج و ...

 مکمل های مناسب برای جذب آهن در بدن

لازم است در جهت جذب بهتر آهن در بدن از مکمل های غذایی دیگر نیز کمک گرفته شود. از جمله مواد غذایی که به جذب بهتر آهن کمک می کند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ویتامین سی به جذب بهتر آهن کمک شایانی می کند از این رو توصیه می شود همزمان با مصرف مواد گوشتی و به خصوص آهن غیرهِم از مواد غذایی حاوی ویتامین سی مانند مرکبات، فلفل دلمه، خربزه، توت فرنگی و ... استفاده شود.

ویتامین آ و بتاکاروتن نیز می توانند بر جذب بهتر آهن موثر باشند.  این دو ماده را می توان در مواد غذایی همچون اسفناج، سیب زمینی شیرین، طالبی، زرد آلود و ... یافت.
همانطور که برخی مواد به جذب بهتر آهن کمک می کنند، برخی دیگر نیز می توانند مانع از جذب آهن شوند. در همین راستا همواره توصیه می شود که آهن همزمان با مواد غذایی حاوی کلسیم مصرف نشود زیرا کلسیم مانع جذب آهن می شود.

البته توجه داشته باشید که کسانی که دچار کم خونی می شوند و در آزمایشات مقدار هموگلوبین و ذخایر آهن آنها پایین می باشد حتما باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه در کنار مواد مغذی حاوی آهن حتما از مکمل آهن مناسب با دوز و دوره مناسب استفاده کنند تا درمان شوند.