آیا مصرف کورتون روی سرعت رژیم لاغری و کاهش وزن تاثیر دارد-دکتر مرادی متخصص تغذیه
دکتر معصومه مرادی-دکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی کورتون، رژیم لاغری و کاهش وزن
کورتون اصطلاح عامیانه ای برای کورتیکواستروئیدها (
Corticosteroids) است. کورتیکواستروئیدها، هورمون‌هایی هستند که توسط غده فوق کلیوی (آدرنال) ساخته می‌شوند و به دو گروه عمده مینرالوکورتیکوئیدها (مانند آلدوسترون) و گلوکوکورتیکوئیدها (مانند کورتیزول) تقسیم می‌شوند. مینرالوکورتیکوئیدها در تنظیم آب و الکترولیتها، و گلوکوکورتیکوئیدها در کاهش التهاب، تنظیم واکنشهای ایمنی، رشد، تنظیم ریتم شبانه روزی، پاسخ به استرس و سوخت‌وساز بدن نقش دارند. با توجه به نقش مهم کورتیکواستروئیدها در کاهش پاسخ ایمنی و التهاب، از نسخه‌های مصنوعی آنها که به داروهای استروئیدی یا کورتون معروفند، در درمان بیماریهای التهابی، خود‌ایمنی و حساسیت‌ها استفاده می‌شود. داروهای استروئیدی در کنار فواید خود عوارض جانبی زیادی دارند که از جمله این عوارض، افزایش وزن است. این افزایش وزن، مخصوصا در افرادی که از نوعی
رژیم لاغری پیروی می‌کنند، می‌تواند چالش برانگیز باشد. در مقاله حاضر دکتر معصومه مرادی
متخصص تغذیه، چگونگی تاثیر کورتون بر رژیم لاغری و کاهش وزن را مورد بررسی قرار داده است.
آیا مصرف کورتون سرعت کاهش وزن در رژیم لاغری را کم می‌کند؟
افرادی که، به هر دلیلی، کورتون مصرف می‌کنند و همزمان تحت رژیم لاغری هستند، متوجه می‌شوند که کاهش وزن آنها به خوبی پیش نمی‌رود. این موضوع را بیشتر بیماران، حتی تا شش ماه پس از درمان هم تجربه می‌کنند. علت تداخل مصرف داروهای استروئیدی با اهداف کاهش وزن آن است که این داروها (دگزامتازون، پردنیزون، پردنیزولون و غیره) به طرق زیر باعث افزایش وزن بدن می‌شوند:
1- ایجاد تغییر در تعادل آب و الکترولیت ها
به طور طبیعی، حفظ تعادل آب و املاح بدن بر عهده کلیه هاست. کورتون این تعادل را بر هم می‌زند و باعث نگه داشته شدن سدیم در بدن و خروج پتاسیم از آن می‌شود. سدیم آب را به دنبال خود می‌کشاند و با این کار پتاسیم بیشتری از بدن خارج می‌شود. این وقایع باعث احتباس مایعات در بدن شده، نهایتا منجر به ایجاد تورم در صورت و دست و پا می‌شوند. در واقع، بخشی از افزایش وزن ایجاد شده هنگام مصرف کورتون مربوط به این تورم است.
2- ایجاد تغییر در متابولیسم بدن توسط کورتون
در حالت طبیعی، گلوکورتیکوئیدها با بسیج ذخایر انرژی و منحرف کردن آن از مسیرهای متابولیک، انرژی بیشتری در دسترس مغز و اندامهای حیاتی بدن قرار می‌دهند. مسلما این عمل در مواقع رویارویی با استرس بسیار مفید و سازگارانه است. داروی کورتون با ورود به بدن این عمل را تقلید می‌کند. اما این باعث می‌شود که در بلند‌مدت، عوارض نامطلوبی برای سلامتی بدن ایجاد شود که از آن جمله، می‌توان به
چاقی شکمی، افزایش قند خون، دیس لیپیدمی و مقاومت به انسولین اشاره کرد. مقاومت به انسولین باعث افزایش جبرانی انسولین (هیپرانسولینمی) می‌شود. هیپرانسولینمی به خودی خود باعث افزایش وزن می‌شود و به این ترتیب، اثر کاهش وزن رژیمهای لاغری کمرنگ می‌شود.
3- ایجاد تغییر در استفاده و ذخیره چربیها
مصرف کورتون اثرات مستقیمی بر سلولهای چربی و بافت چربی دارد. مصرف درازمدت این داروها باعث افزایش تعداد (هیپرپلازی) و اندازه (هیپرتروفی) سلولهای چربی و تغییر ترشح هورمونهای بافت چربی (آدیپوکین ها) می‌شود. دو مورد اول به تجمع چربی و افزایش وزن کمک می‌کنند. دو مورد اخیر هم به افزایش مقاومت انسولینی کمک می‌کنند که به تاثیر آن بر افزایش وزن قبلا اشاره شد. بعلاوه، مصرف داروهای استروئیدی بر محل ذخیره چربی هم تاثیر می‌گذارد و باعث تجمع آن در نواحی شکم، صورت، قاعده گردن و پشت می‌شود. توزیع غیر معمول بافت چربی یکی از عوامل تعیین کننده حساسیت به سندرم متابولیک است که با چاقی مرکزی همراه است. مصرف بلند مدت کورتون بر بافت چربی قهوه ای هم اثر گذاشته، با سرکوب فعالیت گرمازایی آن، باعث ذخیره مقداری از انرژی در بدن می‌شود که خود می‌تواند زمینه ساز افزایش وزن باشد.
4- افزایش اشتها
داروی کورتون با تحریک مرکز گرسنگی در مغز، اشتها را افزایش داده، باعث بالا رفتن میزان کالری دریافتی و افزایش وزن می‌شود. بعلاوه، می‌تواند چرخه خواب را مختل نموده، از این طریق هم در عملکرد هورمونهای دخیل در تنظیم اشتها آشفتگی ایجاد کند.
5- خستگی
خستگی شدید و ضعف عضلانی از عوارض مصرف کورتون است. خستگی و ضعف می‌تواند فعالیتهای بدنی از جمله ورزش کردن را دشوار کرده، مانع از سوزاندن کالریهای اضافه شود.
6- تغییر در ترجیح درشت مغذی ها
داروهای استروئیدی هم مانند گلوکوکورتیکوئیدها می‌توانند بر ترجیح درشت مغذی‌ها تأثیر گذاشته، فرد را به سوی مصرف بیشتر شیرینی‌ها و غذاهای پرچرب سوق دهند. عدم توجه به این اثرات کورتون می‌تواند سرعت کاهش وزن را در رژیمهای لاغری پایین بیاورد.
آیا تاثیر کورتون بر کاهش سرعت رژیم لاغری در همه یکسان است؟
اینکه مصرف کورتون تا چه اندازه باعث افزایش وزن شود و سرعت کاهش وزن در رژیمهای لاغری را تحت تاثیر خود قرار دهد به دوز و طول مدت مصرف دارو بستگی دارد. به طور کلی، هر چه دوز داروی استروئیدی بالاتر باشد و فرد مدت طولانی‌تری از آن استفاده کرده باشد، احتمال افزایش وزن بیشتر است. اگر دارو در دوره های کوتاه (چند روز تا چند هفته) مصرف شود، معمولاً عوارض زیادی ایجاد نمی‌کند. پس از قطع مصرف داروهای استروئیدی بدن مجددا تنظیم شده، وزن ناخواسته را طی 6 ماه تا یک سال از دست می‌دهد (لازم به ذکر است که قطع ناگهانی داروهای استروئیدی عوارض خطرناکی دارد و قطع آنها به هر علتی باید تحت نظر پزشک انجام شود).
چگونه می‌توان اثر کورتون بر رژیم لاغری را معکوس کرد؟
نخستین راه حل این است که در صورت امکان، شکل یا دوز دارو را تغییر داد و یا با یک داروی غیر استروئیدی جایگزین نمود. این کار حتما باید با دستور پزشک انجام شود. در غیر اینصورت، برای جبران افزایش وزن ناخواسته باید موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
1- برای مقابله با احتباس مایعات و کاهش تورم
برای کاهش احتباس مایعات و تورم ناشی از مصرف کورتون باید سدیم دریافتی را کاهش و پتاسیم دریافتی را افزایش داد. میزان توصیه شده برای سدیم 1500 میلی‌گرم در روز و برای پتاسیم 4700 میلی‌گرم در روز است. فست فودها، غذاهای فرآوری شده، غذاهای رستورانی، سسها و چاشنی‌ها، چیپس‌ها و پفک نمکی سدیم زیادی دارند و باید از مصرف آنها پرهیز کرد. حذف نمکدان از سر سفره و توجه به میزان سدیم روی برچسب مواد غذایی از دیگر توصیه های مفید هستند.
پتاسیم از طریق کاهش سطح سدیم و افزایش تولید ادرار به خروج مایعات اضافی از بدن کمک می‌کند. پتاسیم در میوه
ها و سبزیجات تازه یافت می‌شود. طالبی و خربزه، گوجه فرنگی، موز، شیر و سیب زمینی پخته منابع خوب پتاسیم هستند.
2- برای کنترل اشتها
هنگام مصرف کورتون، رعایت نکات زیر به کاهش اشتها و پرخوری ناخواسته کمک می‌کند:
- مصرف غذاهای غنی از فیبر (میوه ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل)
- مصرف پروتئین همراه همه وعده های غذایی (گوشتها، حبوبات، پنیر، تخم مرغ، . .)
- انتخاب وعده های غذایی کوچک و متعدد در چارچوب برنامه رژیم لاغری
- نوشیدن آب
3- برای بهبود توزیع چربی
توزیع مجدد چربی به فرم طبیعی تنها پس از کاهش کورتون از بین می رود. در این زمینه می توانید از دستگاه های
لاغری موضعی مثل کویتیشن، روش اندرمولوژی مانند ال پی جی، روش رادیوفرکانسی یا استفداه از دستتگاه آراف استفاده کنید.
مطالعه مطالب بیشتر:
استفاده از دستگاه های لاغری موضعی برای شکم، پهلو، بازو و ران ها رژیم لاغری با روش دکتر مرادی 
