علائم و درمان کبد چرب
دکتر معصومه مرادی-دکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی
کبد چرب این روزها به مشکلی همه گیر تبدیل شده است، به طوری که خیلی از افراد درگیر این بیماری شده اند. بعد از تشخیص این بیماری همه پزشکان مراجعه به دکتر تغذیه برای دریافت یک رژیم غذایی مناسب را پیشنهاد می کنند. در این مقاله دکتر مرادی متخصص تغذیه از دانشگاه تهران به شرح علائم این بیماری و راه های پیشگیری و درمان این بیماری می پردازد. این مقاله در مجله غذا به چاپ رسیده است.
کبد چرب
کبد چرب به جمع شدن چربی در سلولهای کبد گفته می شود که باعث آسیب این سلولها می شود. کبد چرب وقتی اتفاق می افتد که چربی حداقل 10% از کبد را فرا گرفته باشد.
خوردن غذاهایی با چربی بالا به تنهایی باعث ایجاد کبد چرب نمی شود و عوامل دیگری مثل بیماری ها در تجمع چربی درون سلولهای کبد دخالت دارند.
کبد چرب می تواند در سنین مختلف اتفاق بیفتد اما بیشتر بیماران بین سنین 60-40سالگی مبتلا به این بیماری می شوند. اگر چه مطالعات جدید در آمریکا نشان می دهند با افزایش چاقی در کودکان میزان ابتلا به کبد چرب افزایش یافته است.
در بعضی مواقع کبد چرب ممکن است خفیف باشد یعنی اینکه بعضی از سلولهای کبد ،چربی اضافه داشته باشند ولی این چربی مشکلی برای سلول ایجاد نکند. اگر چه مطالعات اخیر اشاره می کنند که چربی باعث عوارضی مثل مقاومت انسولین شده و باعث افزایش خطر دیابت و بیماری قلبی می شود. به علاوه در بعضی مواقع پیشرفت بیماری کبد چرب منجر به حالت های شدیدتر بیماری های کبدی مثل هپاتیت و سیروز و آسیب جدی کبد می شود ولی در بعضی مواقع نیز این اثرات را ندارند و مکانیسم این پیشرفت هنوز مشخص نیست.
وقتی کبد چرب همراه با التهاب یا آسیب سلول کبدی باشد هپاتیت ناشی از چربی (Steatohepatidis ) نامیده می شود. این نوع ممکن است تبدیل به سیروز یعنی آسیب جدی سلول ها و بافت کبد شود و اگر بافتی از کبد دچار سیروز گردد دیگر قابل ترمیم نیست و در نهایت احتیاج به پیوند کبد است.
دو نوع اصلی کبد چرب وجود دارد:
1-کبد چرب الکلی
2-کبد چرب غیر الکلی
که هر کدام از آنها با روش های متفاوتی باعث تجمع چربی در سلول های کبدی می شوند.
چند دلیل برای جمع شدن چربی در سلولهای کبدی وجود دارد که عبارتند از:
انتقال چربی از دیگر بخش های بدن
جذب مقدار اضافی چربی از دستگاه گوارش توسط کبد
تجمع چربی با سرعت بالا در کبد به طوری که نتواند آن را به فرم قابل حذف متابولیزه کند.
علایم و نشانه های کبد چرب
بیشتر بیماران کبد چرب علائمی را نشان نمی دهند، به طور کلی علائمی که ظاهر می شوند ممکن است به صورت عمومی شامل خستگی یا بی قراری (حالتی که در اکثر بیماریها دیده می شود) و یا به صورت مشخص مثل حساسیت غیر طبیعی یا درد نسبت به لمس یا فشار در سمت راست شکم و بزرگی کبد باشد.
در بعضی موارد ، کبد چرب تا زمانی که پیشرفت نکرده و به حالت های جدی تر مثل سیروز تبدیل نشده تشخیص داده نمی شود.
روش های تشخیص کبد چرب
به علت اینکه کبد چرب اغلب علایم بالینی ایجاد نمی کند این بیماری بیشتر در طی آزمایشات روتین که فرد انجام می دهد یا هنگام بررسی بیماریهای دیگر تشخیص داده می شود. اگر پزشک مشکوک به کبد چرب شود بعد از معاینه و فشار قفسه سینه در ناحیه کبد برای تشخیص بزرگی کبد، انجام آزمایش خون را در مرحله اول لازم می داند که شامل تست های عملکرد کبد می باشند. تشخیص کبد چرب با رد کردن سایر بیماریهای کبدی تشخیص داده می شود. افزایش آنزیمها یا سطح بیلی روبین ممکن است نشان دهنده این بیماری باشد و پزشکان اغلب وقتی که سوء مصرف الکل در بیمار وجود نداشته باشد و سطح آنزیمها بالا باشد بیوپسی از کبد را لازم می داند. تصویر برداری ها مثل سونوگرافی، سی تی اسکن و MRI هم میتواند برای تشخیص کبد چرب استفاده شود، اما این روش ها امکان افتراق بین این که کبد چرب همراه با التهاب یا آسیب کبد است یا خیر را ندارد.
درمان و پیشگیری از کبد چرب
درمان کبد چرب بستگی به علت به وجود آورنده آن دارد، بعضی از انواع آن Steatosisکه تنها استحاله چربی بدون التهاب کبد است ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. اصلاح روش زندگی علاوه بر درمان می تواند باعث پیشگیری از این بیماری شود.
درمان بیماری کبد چرب شامل
1- اجتناب از مصرف الکل و سایر مواد سمی: پرهیز از استعمال الکل ضروری ترین بخش کنترل کبد چرب الکلی است. هم چنین بیماران باید از مصرف داروهایی مثل کورتیکواستروئیدها که باعث آسیب کبد می شوند اجتناب کنند. اگر نوشیدن الکل باعث ایجاد کبد چرب باشد بعد از قطع مصرف معمولا طی 6 هفته بهبودی حاصل می شود اما اگر مصرف الکل ادامه یاید یا اگر مصرف آن قطع نشود ممکن است آسیب بیشتر کبد و در نهایت سیروز گردد.
2- رژیم غذایی : رژیمی با چربی تعدیل شده توصیه می شود. در این شرایط مقدار چربی50 گرم در روز و کلسترول به 200 میلی گرم باید محدود شود.
3- مصرف اسید های چرب امگا 3: در غذاهایی مثل ماهی به خصوص سالمون، گردو و به صورت مکمل وجود دارد و دارای اثر حفاظتی روی کبد است.
4- مصرف ویتامین سی و ای: هر دو این ویتامین ها آنتی اکسیدان هستند که متخصصین معتقدند باعث کاهش آسیب های کبدی می شوند.
5- کاهش وزن: کاهش وزن می تواند باعث کاهش مقدار چربی جمع شده در کبد گردد اگر چه بیماران نباید وزن را سریع کاهش دهند زیرا که باعث بدتر شدن کبد چرب می شود.
6- کاهش سطح کلسترول و تری گلیسرید:برای حصول این هدف از مصرف مواد غذایی زیر باید اجتناب نمود:
مغز، جگر، دل، زبان، کله پاچه، قسمت های چرب انواع گوشت قرمز و گوشت دنده،گوشت چرخ کرده پر چرب، سوسیس،کالباس، ماهی کنسرو شده در روغن، گوشت غاز و مرغابی، خاویار، شیر و ماست پر چربی (بیش از 2%)، پنیر محلی (تهیه شده از شیر 4%چربی)، پنیر خامه ای ،پنیرهای چرب مثل پنیر پیتزا، بستنی، زرده تخم مرغ، سس های حاوی زرده تخم مرغ و کرم دار، روغن های حاوی چربی های اشباع شده، کره، دنبه، روغن حیوانی، مارگارین، بیسکویت و شیرینی جات خامه دار، کیک، دونات، شکلات، چیپس و غذاهای سرخ کرده.
7- هم چنین توصیه می شود مصرف فیبرهای محلول در آب که اثر مهمی در کاهش کلسترول و LDL دارند در رژیم غذایی افزایش یابند. جو دوسر،حبوبات ،میوه ها و سبزی ها غنی از این نوع فیبرها هستند.
8- ورزش: ورزش منظم برای بهبود این بیماری مفید است. هم چنین روشی مناسب برای کاهش سطح کلسترول و تری گلیسرید خون است.
9- کنترل دیابت: بیمارانی که دیابت دارند باید به طور جدی بیماری خود را تحت نظر پزشک با رژیم غذایی، ورزش و دارو درمانی کنترل نمایند. زیرا بیشتر افراد دیابتی که مبتلا به کبد چرب شده اند سطح قند خون را به خوبی تنظیم نمی کردند.
10- دارو درمانی تحت نظر پزشک: داروهایی که برای درمان مقاومت انسولین استفاده می شوند می توانند مفید باشند.
گیاه خار مریم (Milk Thistle):
گیاهی است که در اروپا برای درمان بیماریهای کبدی استفاده می شود و معتقدند که باعث افزایش تولید آنزیم های آنتی اکسیدانت شده که به کبد برای شکستن و دفع مواد سمی کمک می کند. هم چنین ممکن است باعث افزایش تولید سلول های کبدی جدید شود. البته باید مصرف این گیاه تحت نظر پزشک باشد. هم چنین تحقیقات نشان می دهند که اضافه کردن بعضی از گیاه ها و ادویه ها مثل دارچین به رژیم میتواند به بهبود کبد چرب کمک کند.
مطالب مفید دیگر را مطالعه کنید.
توصیه های تغذیه ای در افراد مبتلا به دیابت چیست؟
در دوران یائسگی چه غذاهایی مصرف کنیم؟
