مشکلات دوران یائسگی و تغذیه در این دوران
دکتر معصومه مرادی-دکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی 
نظر دکتر تغذیه برای تغذیه در دوران یائسگی و کم کردن عوارض این دوران
یائسگی مرحله ای از زندگی زنان است که همه زن ها بین 40 تا 60 سالگی آن را تجربه می کنند. زمانی که تخمدان ها تولید هورمون های استروژن و پروژسترون را که مسئول ایجاد سیکل های عادت ماهیانه هستند متوقف می کنند قاعدگی متوقف شده و یائسگی اتفاق می افتد. هر ساله تقریبا 25 میلیون زن در سراسر دنیا یایسه می شوند. در آمریکا سن یائسگی 51 سال ولی بطور متوسط یائسگی در زنان بین 48 تا 52 سالگی روی می دهد. اما علایم یائسگی خیلی زودتر شروع می شود. متاسفانه برای بسیاری از زنان افت در تولید هورمون ها باعث ایجاد علایم ناراحت کننده ای از قبیل گرگرفتگی و خشکی واژینال و تغییرات خلق و خو می شود.
مراحل یائسگی
قبل از یائسگی دوره ای است که 8 تا 10 سال قبل از یائسگی شروع می شود و کاهش تدریجی تولید هورمون به وسیله تخمدان آغاز می شود و در پایان 1 تا 2 سال آخر این دوره کاهش استروژن سریعتر شده و خیلی از زنان علایم یائسگی مانند بی نظمی دوره قاعدگی، گرگرفتگی و خشکی واژینال و نوسان خلق و خو را تجربه می کنند.
در این مرحله از زندگی زنان تخمدان ها آزاد کردن تخمک و تولید استروژن را متوقف می کنند. وقتی که زنی یک دوره یکساله بدون هیچ دوره قاعدگی را گذراند یائسه محسوب می شود و در این دوره نیز علایم یائسگی در بیشتر زنان دیده می شود.
بعداز یائسگی بدن تعادل هورمونی جدید را دوباره تنظیم و ومتعادل میکند و در نتیجه علایم یائسگی در اکثر زنان کم می شود ولی عوامل خطر مربوط به کاهش استروژن مانند پوکی استخوان و بیماری قلبی را تجربه می کنند.
در آمریکا تقریبا 80 درصد از زنان قبل از یائسگی گرگرفتگی و سایر علایم آنرا تجربه میکنند و 30 درصد از این زنان دارای علایم شدیدی می شوند که زندگی معمول آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم یائسگی
اکثر خانم ها گرگرفتگی را برای 6 ماه تا 2 سال تجربه می کنند اما بعضی از زنان ممکن است مدت طولانی تری این حالت را داشته باشند. گرگرفتگی در هر زمانی از روز می تواند اتفاق افتد و معمولا 3 تا 5 دقیقه طول می کشد. گرچه در بعضی از زنان حدود 30 دقیقه یا بیشتر هم طول می کشد.
علایم گرگرفتگی شامل تمام یا تعدادی از موارد زیر است :
احساس گرمای شدید
خستگی
تحریک پذیری
سردرد
دردهای مفصلی
اختلال در خواب
گرگرفتگی ممکن است با احساس سرمای شدید و لرز همراه باشد. خشکی واژینال که باعث درد هنگام نزدیکی می گردد یکی دیگر از علایم یائسگی است که بعضی از زنان آن را تجربه می کنند.
علائم طولانی مدت
مشکل اصلی در یائسگی از دست رفتن مواد معدنی استخوان (عمدتا کلسیم) به علت کاهش ترشح استروژن تخمدانی است. در دوران یائسگی ممکن است تا 20 درصد از چگالی مواد معدنی استخوان از دست برود که این امر می تواند خطر استئوپروز و شکستگی استخوان را به شدت افزایش دهد. علاوه بر این فقدان استروژن در دوران یائسگی موجب افزایش میزان کلسترول بد خون و کاهش میزان کلسترول خوب خون می شود که می تواند موجب افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی در زنان گردد.
درمان و کاهش عوارض یائسگی
استفاده از درمان جایگزین هورمون
جانشین های هورمونی اغلب استروژن و گاهی پروژسترون می باشد که تولید آن در بدن در این دوره سنی کاهش می یابد. اضافه کردن این هورمون ها به شکل قرص، کرم و ژل می تواند عوارض این بیماری را کاهش دهد. درمان غیر هورمونی شامل داروهایی برای درمان سرخی و برافروختگی صورت، افزایش فشار خون و پوکی استخوان است.
استفاده از برخی داروها می تواند خطر پوکی استخوان و بیماری قلبی را کاهش دهد اما ممکن است باعث افزایش خطر سرطان رحم و سینه شود. بنابراین در کسانی که در گذشته یا حال سرطان سینه یا رحم داشته اند و یا کسانی که در خانواده درجه یک آنها این بیماری دیده شده است و افراد مبتلا به بیماری حاد یا مزمن کبد، داشتن سابقه لخته خونی و یا سابقه سکته مغزی، حمله قلبی، بیماری پانکراتیت، بیماری کیسه صفرا، بیماری فیبروکیستیک پستان، افزایش کلسترول فامیلی، فشار خون بالا که با مصرف استروژن بدتر می شود، سردردهای میگرنی که با مصرف استروژن افزایش می یابد و خونریزی رحمی بدون علت توصیه نمی شود.
همچنین تعدادی از اثرات جانبی برخی داروها شامل موارد زیر است :
درد سینه
خونریزی واژینال
تهوع
گرفتگی عضلات پا
افزایش خطر لخته خون که خود باعث حمله قلبی و سکته مغزی می شود.
بنابراین برای بسیاری از زنان بهتر است از درمان های طبیعی استفاده شود. بعضی از زنان انجام ورزش های منظم را در کاهش علایم موثر می دانند. هم چنین یک سری تغییرات ساده در رژیم غذایی می تواند بعضی از این علایم را کاهش دهد.
توصیه های متخصص تغذیه و رژیم غذایی در دوران یائسگی
نوع رژیم غذایی در این دوران تا حد قابل توجهی حائز اهمیت است. از جمله مواد غذایی مفید می توان به سویا اشاره نمود، دانه های سویا و محصولات ساخته شده از سویا حاوی استروژن گیاهی هستند. تحقیقات نشان داده که وجود سویا در رژیم غذایی ممکن است گرگرفتگی، خشکی واژینال و فقدان تراکم استخوانی را کاهش دهد. سویا هم چنین سطح کلسترول خون را کاهش می دهد. سویا را می توان همراه گوشت چرخ کرده به صورت همبرگر مصرف کرد. استفاده از شیر سویا در صبحانه نیز مفید است. دانه های سویا و جوانه های یونجه، دانه های کتان و جوانه های شبدر قرمز تامین کننده استروژن گیاهی اند که ممکن است از کاهش ضخامت بافت های واژن بکاهد.
کلم بروکلی، گل کلم، کلم ساده و کلم پیچ حاوی موادی هستند که فعالیت ضعیف شبه استروژنی دارند. این مواد هم چنین به انعطاف پذیری بافت پوست، دیواره های شریانی و مفاصل کمک می کنند و رگ های خونی را از اکسیداسیون محافظت نموده و بدین طریق از فرد در مقابل بیماری قلبی محافظت به عمل می آورد.
پرتقال، گریپ فروت، انبه هندی، سبزیجات برگ سبز تیره، فلفل و سیب زمینی حاوی ویتامین “ث” هستند. غلات کامل، گردو و دانه های دارای ویتامین “ای” می باشند. این ویتامین ها آنتی اکسیدانت هستند و می توانند پوست را علیه کاهش انعطاف پذیری و ارگان داخلی را علیه تغییرات حاصل از یائسگی به خوبی محافظت می کند.
سیر، ترکیبات سولفور بدن را تامین می کند که در کاهش کلسترول موثر است. در نتیجه خطر بیماری قلبی را کاهش می دهد.
وجود ماهی های روغنی مانند ماهی آزاد و ساردین در رژیم غذایی علاوه بر این که برای محافظت علیه بیماری قلبی مفید هستند، در صورتیکه کنسرو شده باشند و یا با استخوان های نرم شده خورده شوند منابع عالی کلسیم می باشند. آنها همچنین ویتامین “د” و اسیدهای چرب امگا-3 را تامین می کنند که هر دو در بهبود جذب کلسیم و کاهش دفع آن از طریق مدفوع و ادرار موثر هستند.
غذاهای لبنی کم چرب و حبوبات تامین کننده کلسیم بوده و باید به عنوان بخش منظمی از رژیم غذایی به مصرف برسند.
پرهیز غذایی از نظر دکتر تغذیه در این دوران
- مارگارین، کره و سایر روغن ها منابعی فوق العاده سرشار از چربی هستند و به منظور احتناب از افزایش وزن باید آنها را در مقادیر کم مصرف کرد.
- بیسکویت، کیک،کلوچه، محصولات گوشتی و غذاهای لبنی پرچرب حاوی مقادیر بالایی از چربی هستند و بهتر است در حد اعتدال مصرف شوند.
- فسفر برای داشتن استخوان های قوی لازم است. اما وقتی در مقادیر بالا به مصرف برسد، تجمع کلسیم کم می شود و تراکم استخوان ها کاهش می یابد. بنابراین پرهیز از مصرف مقادیر زیاد فسفر که در گوشت قرمز مواد غذایی فرایند شده و نوشیدنی های کولا دار وجود دارد مفید است.
- سوپ ها و غذاهای آماده، گوشت های فرایندی مانند کالباس، سوسیس، برگرها، انواع کنسرو و سایر غذاهای شور را باید بطور محدود و متعادل مصرف کرد.علاوه بر این مواد غذایی حاوی نمک بالا خطر افزایش فشار خون و بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
- زنان زیادی گزارش کرده اند که غذاهای مشخصی مانند غذ اهای حاوی کافیین مانند قهوه، چای سیاه، کاکایو و نوشابه ها و غذاهای پرادویه می توانند گرگرفتگی را تشدید کنند بنابراین پرهیز از این غذاها می تواند به کم کردن میزان گرگرفتگی کمک کند.
در بعضی موارد مصرف مکمل توسط متخصص تغذیه به صورت زیر توصیه می شود :
مکمل یاری با ویتامین ” ای” به میزان قابل توجهی موجب کاهش گرگرفتگی، افسردگی و خارش واژینال می شود. پمادهای حاوی این ویتامین می تواند به صورت موضعی برای کاهش تحریک و خارش به کار رود.
مکمل یاری ویتامین “د” و کلسیم موجب کاهش از دست رفتن محتوای معدنی استخوان شده و به حفظ و یکپارچگی استخوان کمک می کند.
مطالب مفید دیگر را مطالعه کنید:
رژیم لاغری با روش دکتر مرادی
لاغری موضعی با دستگاه آراف انواع رژیم لاغری از دیدگاه دکتر تغذیه 