نقش تغذیه در پیشگیری و کنترل دیابت

دیابت چیست؟

دیابت اختلال در سوخت و ساز گلوکز در بدن است و به گروهی از بیماری‏ها گفته می‏ شود که فرد مبتلا با مقادیر بالای قند خون مواجه است. این بیماری به دوعلت بوجود می آید: یا انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد یا انسولین ترشح می شود ولی قادر نیست تا وظیفه خود را به درستی انجام دهد. در بیماری دیابت بدن در تولید انسولین یا استفاده از انسولین دچار اختلال می‏شود که نتیجه‏ ی آن افزایش قند خون تا مقادیر خطرناک است. این بیماری در دوره ‏های مختلف زندگی مثل بارداری، کودکی و بزرگسالی اتفاق می‏ افتد و با توجه به سن و شرایط تغذیه بیماران، متخصص تغذیه، برای کنترل و بهبود بیماری رژیم غذایی تنظیم می‏ کند.

علت ایجاد دیابت

عللي كه در حال حاضر گمان مي رود در بروز اين نوع ديابت دخالت داشته باشند به طور خلاصه به قرار زير است:
1- ژنتيك
2- سن
3- چاقي
4- استرس
5- كاهش فعاليت فيزيكي
6- داروها مانند کورتون ها
7- تغذیه نادرست: مانند افزايش كالري دريافتي همراه با كاهش نسبت كربوهيدراتهاي پيچيده، افزايش مصرف قندهاي ساده، افزايش مصرف چربي، كاهش مصرف فيبر غذايي، كمبود برخي مواد معدنی مثل روي و كروم و ...
 به نظر متخصصین تغذیه چاقی از عوامل اصلی ابتلا بیماران به دیابت است و به همین دلیل، کاهش وزن و کنترل وزن همواره از مهم‏ترین راهکارها برای پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت بوده است. کاهش وزن اصولی در بیماران مبتلا به دیابت با سایر افراد عادی تفاوت‏هایی دارد و به همین دلیل توصیه می ‏شود برای رعایت رژیم غذایی مخصوص بیماری دیابت، از دکتر تغذیه رژیم غذایی دریافت شود.
 

حتما بخوانید: 8 عارضه کاهش وزن سریع و غیراصولی

عوارض عدم کنترل قند خون در بیماران دیابتی

بیماری دیابت در صورت عدم کنترل، باعث آسیب رسیدن به سیستم قلبی عروقی و اختلال در فشار خون و هم چنین ایجاد بیماری‏های کلیوی و نارسایی چشمی می ‏شود. هزینه‏ های درمان این بیماری‏ها بسیار بالا است و همواره تلاش می‏ شود که به کمک رژیم غذایی از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. به همین دلیل یک رژیم غذایی اصولی و صحیح می تواند متابولیسم بدن بیمار را کنترل کند، قند خون را در محدوده‏ ی طبیعی حفظ کند و چربی خون را کاهش دهد.

روشهای پیشگیری از دیابت

رژیم غذایی سالم و کنترل وزن به ویژه در بیماران چاق اهمیت فراوانی دارد. در بیمارانی که دچار چاقی هستند، چربیها گیرنده ‏های هورمون انسولین که بر روی سطح سلول‏ قرار دارند را می‏ پوشانند و از اثر این هورمون بر سلول‏ها جلوگیری می‏ کنند که اصلاحا می گویند حساسیت به انسولین سلول ها کاهش یافته است و این موضوع باعث افزایش قند خون می‏ شود. قند اضافی موجود در خون به چربی تبدیل شده باعث افزایش چربی خون می ‏شود. به این ترتیب بیماران چاق که به دیابت مبتلا هستند، پس از گذشت زمان دچار اختلالات لیپیدی نیز می‏ گردند. دکتر تغذیه با در نظر گرفتن وضعیت بیمار و میزان قند خون و چربی خون بیماران، رژیم غذایی تنظیم می‏ کند. بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت به کمک ترکیبی دقیق از دارو و رژیم غذایی توانسته ‏اند این بیماری را کنترل کنند و از عوارض شدید این بیماری پیشگیری کنند. ورزش کردن به خصوص پیاده روی منظم باعث افزایش حساسین به انسولین سلو لها شده و تا حد زیادی به کنترل قند خون کمک می کند.
با توجه به اهمیت تغذیه در پیشگیری و کنترل دیابت توصیه می ‏شود که کنترل وزن از سنین جوانی آغاز شود و در صورت اضافه وزن و چاقی با رعایت رژیم‏های غذایی کاهش وزن اصولی، وزن به محدوده ‏ی طبیعی بازگردد. با اینکه نقش تغذیه در کنترل دیابت بسیار مهم است اما تنها عامل نیست و علاوه بر رعایت رژیم غذایی که توسط دکتر تغذیه تنظیم و ارائه می‏ شود، حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی به صورت روزانه به کاهش خطر ابتلا به بیماری دیابت کمک می‏ کند.

رژیم غذایی بیماران مبتلا به دیابت

در رژیم‏ های غذایی بیماران مبتلا به دیابت مقدار کربوهیدرات موجود در رژیم به دقت تنظیم می ‏شود و این کربوهیدرات در وعده‏ های غذایی مختلف در طول روز تقسیم می‏ شود تا از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود. به همین دلیل همواره توصیه می‏ شود که وعده ‏های غذایی به صورت کاملا منظم و بر طبق ساعات منظم مصرف شوند. انتخاب مواد غذایی که در رژیم این بیماران گنجانده می‏ شود با توجه بسیاری صورت می ‏گیرد و متخصص تغذیه با توجه میزان قند موجود در ماده‏ ی غذایی و اثر این ماده بر قند خون و همچنین نوع دارویی که بیمار مصرف می‏ کند، نوع غذا را انتخاب می ‏کند. بسیاری از بیماران پس از گذراندن دوره ‏هایی از رژیم غذایی به نتایج بسیار خوبی در رابطه با کنترل بیماری می رسند.
 

انتخاب درست مواد غذایی

برای کنترل دیابت نه تنها باید رژیم غذایی را رعایت کرد بلکه باید مواد غذایی را درست انتخاب کرد. در رژیم‏های غذایی بیماران مبتلا به دیابت از مواد غذایی که قند خون را به سرعت و به میزان زیادی بالا می ‏برند پرهیز می ‏شود. به این مواد اصطلاحاً مواد غذایی با شاخص گلیسمیک بالا گفته می ‏شود. برای مثال هندوانه از میوه‏ هایی است که شاخص گلیسمیک بالایی دارد و مصرف آن به صورت کنترل نشده باعث افزایش شدید قند خون در بیماران مبتلا به دیابت می ‏شود و این بیماران باید در مصرف این میوه ها دقت کنند و در صورت تمایل به مصرف آن ها، باید اندازه مشخص با توجه به واحد میوه مصرف شود.
 

مصرف فیبر در رژیم غذایی

مصرف فیبر غذایی در رژیم بیماران مبتلا به بیماری‏ دیابت بیشتر از افراد دیگر توصیه می‏ شود. پژوهش‏های مختلفی که در مورد نقش تغذیه در پیشگیری و کنترل دیابت صورت گرفته است نشان داده ‏اند که مصرف فیبرهای غذایی به ویژه ترکیباتی که حاوی ترکیبی از فیبرهای محلول و نامحلول هستند نقش مثبتی در کاهش و کنترل قند خون دارند. به همین دلیل توصیه می ‏شود که بیماران مبتلا به دیابت به همراه غذا، مقادیر کافی سبزیجات مصرف کنند و نان‏های سبوس‏دار و غلات سبوس‏دار را به جای نان‏های معمولی استفاده کنند. مواد حاوی فیبر غذایی شامل: حبوبات مثل لوبیا و عدس و میوه هایی مثل سیب ، گلابی ، زردآلو ، میوه های توت مانند ، پرتقال ، هلو و آلو حاوی فیبر هستند که سطح قند خون را به کندی افزایش می دهند، ولی در مصرف آنها نباید زیاده روی کنید .
 

مصرف اسیدهای چرب امگا 3

مصرف اسید چرب امگا 3 که در منابع غذایی مختلفی مثل ماهی، گردو و سویا وجود دارد در بیماران مبتلا به دیابت به ویژه در کودکان مبتلا به این بیماری به کنترل و کاهش قند خون کمک می‏ کند.

 

توصیه های غذایی افراد مبتلا به دیابت

در زیر توصیه های کلی را که اکثر افراد مبتلا به دیابت باید رعایت کنند را متذکر می شویم:

1- غذا را در شش وعده مصرف کنید .(صبحانه، ساعت ده، ناهار، عصرانه، شام و قبل از خواب) و ساعات صرف غذا منظم باشد .
2- مصرف مواد نشاسته ای مثل برنج، نان، ماکارونی، سیب زمینی طبق مقادیر گفته شده در رژیم غذایی تنظیم شده توسط متخصص تغذیه باشد و ترجیحا از نان های سبوس دار مانند نان سنگک ، نان جو استفاده کنید .
3- از مصرف قندهای ساده مثل قند، شکر، شکلات، آب نبات، انواع کیک و شیرینی، عسل، مربا، نوشابه، بستنی، کمپوت، آب میوه های شیرین شده و دسرهای شیرین خودداری کنید .
4- مصرف غذاهای چرب مثل کره، خامه، سرشیر، انواع سس، سوسیس، کالباس، ژامبون، دل، جگر، کله پاچه، لبنیات پرچرب و غذاهای کنسرو شده مثل تن ماهی مجاز نمی باشد .
5- مصرف نمک محدود شود. نمک سرسفره حذف شده و از مصرف غذاهای نمک سود شده مثل ماهی دودی، چیپس، پفک، خیار شور، سس گوجه فرنگی، زیتون، آجیل، تخمه شور و مواد غذایی کنسرو شده خودداری کنید .
6- میوه و سبزی حتی الامکان بصورت تازه مصرف شود . مصرف کدو و خیار با پوست به همراه ماست توصیه می شود .
7- مصرف موادغذایی اشتها آور مثل آبلیمو، سرکه و ترشی در بیماران مبتلا به دیابت کاهش یابد.
8- از مصرف غذاهای سرخ شده مثل مرغ ، ماهی و گوشت سرخ شده و سیبب زمینی سرخ کرده خودداری شود .
9- پوست مرغ و ماهی و چربی های قابل مشاهده بر روی گوشت قبل از طبخ از آن جدا شود .
10- غذاها بصورت کبابی و آب پز تهیه شود .
11- برای جلوگیری از افت قند خون در هنگام خواب ، بهتر است یک میان وعده پیش از خواب مصرف کنید .
12- روزانه نیم ساعت پیاده روی با سرعت یکنواخت و متوسط به خصوص پس از صرف غذا ، در تنظیم سطح گلوکز خون موثر است .
13- در زمان افت قند که علائم آن عرق سرد، لرزش، تاری دید، ضعف و بیحالی، تپش قلب، سرگیجه، رنگ پریدگی، گیجی، تنفس تند و کوتاه و حالت تهوع می باشد از شربت قند ( یک قاشق غذا خوری شکر در یک لیوان آب )، یا یک قاشق غذاخوری عسل یا نصف لیوان آب میوه استفاده کنید . اگر بعد از 15 دقیقه علائم برطرف نشد دوباره از اقلام ذکر شده مصرف کنید .

مطالبی که مطالعه آنها توصیه می شود:

10 رژیم لاغری محبوب در دنیا
7 روش تقویت اراده در مسیر کاهش وزن
لاغری موضعی با کویتیشن
سلولیت چیست و راههای درمان آن کدام است؟
لاغری موضعی با آراف
رژیم ورزشی