آپنه خواب

 
اختلال آپنه خواب (Sleep Apnea) با تکرار توقف تنفس به مدت 10 ثانیه یا بیشتر در طول خواب مشخص شده، باعث بیدار شدن مکرر و کوتاه مدت فرد می‌گردد. شایع‌ترین نوع این اختلال آپنه انسدادی خواب (OSA) نام دارد که دلیل آن باریک یا مسدود شدن راههای هوایی فوقانی است. آپنه خواب مرکزی (CSA) نوع دیگر آپنه است که به دلیل اختلال در ارتباط بین مغز و ماهیچه‌های تنفسی ایجاد می‌شود. مبتلایان به آپنه میتوانند تا بیش از 30 بار قطع تنفس هنگام خواب شبانه داشته باشند و تنفس آنها دشوار است.    
علیرغم اینکه آپنه خواب غالبا مورد تشخیص و درمان قرار نمی‌گیرد، اما ظاهرا درصد قابل توجهی از زنان (13%) و مردان (25%) را در سطح جهانی درگیر کرده است. شیوع این بیماری بعد از 65 سالگی بیشتر، و در مردان از زنان شایع‌تر است. البته، پس از یائسگی، همچنین در بارداری، شکاف جنسیتی از بین می‌رود.
علائم رایج آپنه خواب شامل خروپف بلند، نفس نفس زدن یا سایر تغییرات تنفسی در خواب، بیدار شدن با خستگی و کسالت و کاهش هشیاری در طول روز است. آپنه خواب از دلایل اصلی خواب آلودگی روزانه، اختلال در عملکرد، افزایش تصادفات، افزایش خطر بیماریهای غیر واگیر، و کاهش کیفیت زندگی است. درمان آپنه شامل اصلاح رژیم غذایی و شیوه زندگی، استفاده از وسایل دهانی، درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) و جراحی است.

علل آپنه خواب

 
آپنه خواب مرکزی معمولا ناشی از سایر بیماریها، داروها یا تاثیرات محیطی است. آپنه انسدادی خواب به دلایلی مانند ویژگیهای آناتومیکی سر و گردن، برخی مشکلات هورمونی، آلرژی و سوء مصرف الکل، مواد، سیگار و داشتن وزن اضافه و چاقی ایجاد می‌شود.

 

 بیشتر بدانیم : مکمل مناسب برای افزایش وزن و چاق شدن

اضافه وزن و آپنه خواب

شایع‌ترین علت آپنه خواب انسدادی در بزرگسالان اضافه وزن است که در 60 درصد بیمارانی که به دنبال درمان هستند دیده می‌شود. حتی افزایش 10 درصدی وزن می‌تواند خطر آپنه را تا 6 برابر افزایش دهد. اضافه وزن علائم آپنه را بدتر و اثرات زیانبار آن را برای سلامتی دوچندان می‌کند و به روشهای زیر به بروز آن موثر است:
 

• افزایش بافت نرم (عمدتا چربی) دهان و گلو: بافت نرم اضافه هنگام خواب که ماهیچه‌های زبان و گلو شل‌تر هستند، راه هوایی را محدود می‌کند.
• افزایش اندازه گردن: خطر بروز آپنه انسدادی در مردان و زنانی که دور گردن بزرگتری دارند بیشتر است.
• سندرم کاهش تهویه چاقی (OHS): در این سندروم، وزن اضافه دیواره قفسه سینه را تحت فشار قرار داده، با فشردن ریه توانایی آن را برای تنفس عمیق با سرعت مناسب کم می‌کند.
• سایتوکین‌های پیش التهابی مترشحه از بافت چربی باعث کاهش کنترل عصبی- عضلانی مجاری هوایی و تولید گونه‌های اکسیژن فعال شده، بر عملکرد هوایی فوقانی تأثیر منفی می‌گذارند.

 
 
آیا آپنه خواب هم می تواند باعث افزایش وزن شود؟
 
بله. آپنه خواب هم می‌تواند باعث افزایش وزن شود و یک چرخه معیوب ایجاد کند. این کار از طرق زیر انجام می‌شود:

• کاهش انرژی لازم برای حفظ وزن بدن
• ایجاد فعالیت بدنی کمتر به علت خواب آلودگی روزانه
• محدود کردن ورزش به علت ایجاد تنگی نفس
• کاهش هورمون لپتین (سرکوب‌کننده اشتها) و افزایش هورمون گرلین (محرک اشتها) به دلیل بد‌خوابی شبانه که باعث پرخوری می‌شود.

 

آیا لاغری و کاهش وزن در درمان آپنه خواب موثر است؟

 
بله. یک کاهش وزن 10 تا 15 درصدی قادر است 30 تا 50 درصد از شدت آپنه خواب بکاهد. برنامه کاهش وزن معمولاً از مداخلات غذایی و ورزشی شروع می‌شود. در بیمارانی که به هر دلیل، قادر به کنترل وزن خود توسط اصلاح رفتار نیستند، مداخلات دارویی یا جراحی در نظر گرفته می‌شود. شواهد موجود حاکی از یکسان بودن روشهای اصلاح رفتار و برخی جراحی‌ها است لاغر شدن به موارد زیر کمک می‌کند:

• کاهش وقفه‌های تنفسی در طول شب
• کاهش چربی ناحیه گردن و کمک به راحت‌تر شدن جریان هوا
• کاهش چربی شکم و افزایش حجم ریه، بهبود کشش راه هوایی و کاهش احتمال کلاپس شدن راه هوایی
• بهبود قابل توجه خواب آلودگی در روز
• کاهش تحریک‌پذیری
• بهبود کیفیت زندگی

اگرچه، کاهش وزن پیشرفتهای قابل توجهی در آپنه انسدادی ایجاد می‌کند و در پیشگیری و کاهش عوارض نیز موثر است، اما منجر به بهبودی کامل نمی‌شود و برای درمان کامل باید آن را با سایر درمان های پزشکی ترکیب کرد.  
   
 

 بیشتر بدانیم : دلایل استپ وزنی هنگام کاهش وزن و لاغری

 

تغذیه و آپنه خواب

 
چنانچه گفته شد، یک بخش کم هزینه و راحت برنامه درمان آپنه انسدادی خواب مدیریت وزن، و بهترین راه کنترل وزن پیروی از رژیم غذایی مناسب است. رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات و رژیم های مدیترانه ای نسبت به رژیمهای معمولی کاهش وزن مزایای بیشتری دارند و با کاهش خطر OSA مرتبطند. برعکس، رژیم پیش‌آترواسکلروتیک (پر کالری، سرشار از چربی و کربوهیدرات‌های ساده، میزان کم ماهی، میوه‌ها و سبزیجات) به شدت یافتن آپنه انسدادی کمک می‌کند.
 
ویژگیهای اصلی یک رژیم مناسب برای درمان آپنه خواب

• غنی از آنتی اکسیدانها: آنتی اکسیدانها باعث کاهش آسیبهای اکسیداتیو ناشی از کاهش اکسیژن جریان خون و اثرات تخریبی آنها شده، از آپنه خواب جلوگیری می‌‌کنند. برعکس، غذاهای ایجاد کنند استرس اکسیداتیو یا التهاب به بروز OSA کمک می‌کنند. نمونه غذاهای مفید در این رابطه، اسیدهای چرب امگا 3 ، اسید فولیک، ویتامین C و ویتامین E ، غذاهای حاوی ترکیبات فنلی و فیبر هستند.  

• کم کربوهیدرات: کاهش کربوهیدرات رژیم غذایی به کاهش سیتوکین‌های پیش التهابی و در نتیجه، کنترل عصبی- عضلانی راههای هوایی فوقانی در آپنه کمک می‌کند.
• حاوی غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین: این غذاها مانع از افزایش سریع قند خون شده، خطر چاقی و آپنه خواب را کم می‌کنند.
• فاقد غذاهای محرک و غذاهایی که رفلاکس اسید و سوزش سر دل ایجاد می‌کنند.

 

غذاها و آپنه خواب

در اقدامات درمانی و پیشگیرانه آپنه خواب باید اجزای منفرد غذایی را نیز در نظر گرفت. حتی در غیاب اضافه وزن، بعضی غذاها می‌توانند آپنه را بدتر کنند. توصیه های کلی برای غذاهای مفید و غیر مفید در آپنه خواب به شرح زیر است:

غذاهای مفید برای آپنه خواب
 

• غلات کامل
• غذاهای پر فیبر (عمدتا میوه‌ها و سبزیجات)
• غذاهای غنی از تریپتوفان (سازنده ملاتونین، موجود در بوقلمون، مرغ، لوبیا، بادام و غذاهای دریایی) یا ملاتونین (موجود در آلبالو، انگور، کلم بروکلی، گیلاس و خیار)
• چای سبز (غنی از آنتی اکسیدان)
• روغنهای غیر اشباع (کانولا، زیتون، ذرت، آفتابگردان)
• اسیدهای چرب امگا 3 به علت داشتن خواص ضد التهابی و کمک به کاهش تورم راههای هوایی (موجود در ماهی و غذاهای دریایی)

غذاهای نامناسب برای آپنه خواب
 

• غذاهای بسیار فرآوری شده، کربوهیدرات‌های تصفیه شده (موجود در تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین گازدار و غیر گازدار)
• غذاهای پرچرب، مارگارین و کره (به دلیل تولید مخاط علائم را بدتر می‌کنند)
• چربی‌های اشباع شده و ترانس
• گوشتها مخصوصا گوشت قرمز، گوشتهای چرب و فراوری شده
• غذای سرخ شده، غذای شور، غذاهای تند و محرک
• لبنیات پرچرب (به دلیل تولید مخاط)
• الکل (باعث کاهش سطح اکسیژن، شل شدن عضلات و کاهش میل به تنفس می‌شود)
• موز (به دلیل افزایش تولید مخاط و دشوار کردن تنفس)

 مطالعه بیشتر : 

 دلایل کم اشتهایی و کمبود وزن 

 رژیم لاغری با روش دکتر مرادی

 تاثیر ژنتیک روی اضافه وزن و چاقی