خواص روی و فواید مصرف آن
دکتر معصومه مرادی-دکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی روی و فواید مصرف روی
روی (
Zn) بعد از آهن دومین عنصر کمیاب ضروری (
Essential trace element) در بدن است و در همه سلولها یافت می‌شود. عناصر کمیاب ضروری در مقادیر بسیار ناچیز در بدن وجود دارند، اما وجود آنها لازم است و چون بدن قادر به ساختن آنها نیست، باید از طریق غذا یا مکمل دریافت شوند. روی نقشهای حیاتی بسیاری ایفا میکند و وجود آن برای پشتیبانی از اعمالی نظیر رشد و تقسیم سلول، عملکرد ایمنی، واکنشهای آنزیمی، سنتز
DNA و تولید پروتئین ضروری است. از آنجا که بدن انسان محل خاصی برای ذخیره روی ندارد، مصرف روزانه آن برای حفظ ثبات و سلامتی بدن لازم است. کمبود روی می‌تواند باعث تاخیر رشد و کوتاهی قد، کاهش چشایی، اختلال در عملکرد دستگاه تولید مثل و مشکلات بسیار دیگر شود. این مقاله به بررسی فواید مصرف روی پرداخته، عواقب کمبود آن برای سلامتی را به اختصار بررسی میکند.
فواید مصرف روی چیست؟
روی برای رشد و نگهداری مناسب بدن انسان مورد نیاز است. این ماده در چندین واکنش بیولوژیکی وارد می‌شود که از آن جمله می‌توان به عملکرد ایمنی، ترمیم زخم، لخته شدن خون، و عملکرد تیروئید اشاره کرد. روی همچنین نقش اساسی در حفظ بینایی دارد و در غلظت زیاد در چشم موجود است. روی بر ویروسها نیز تأثیر دارد و به نظر می‌رسد در کاهش علائم سرماخوردگی موثر است، اگرچه، محققان هنوز نمی‌توانند چگونگی دقیق آنرا توضیح دهند. سطح پایین روی می‌تواند با ناباروری مردان، بیماری کمخونی داسی شکل، اچ آی وی، افسردگی اساسی و
دیابت نوع 2 همراه باشد و معمولا در این موارد، مصرف مکمل روی می‌تواند کمک کننده باشد. سایر فواید مصرف روی عبارتند از:
کاهش استرس اکسیداتیو و کمک به پیشگیری از بیماریهای ناشی از آن مانند سندروم متابولیک و بیماریهای قلبی
کاهش خطر ابتلا به عفونت
مبارزه با آکنه، درماتیت آتوپیک و درماتیت پوشک
کاهش خطر برخی از بیماریهای مرتبط با سن مانند ذات الریه و دژنراسیون ماکولای وابسته به سن
(AMD) پشتیبانی از کنترل قند خون و بهبود حساسیت به انسولین
کوتاه کردن دوره اسهال و مقابله با آن
کمک به حفظ سلامت جنسی مردان
افزایش عملکرد ذهنی (یادگیری و حافظه)
فواید مصرف روی در موارد زیر نیز تحت بررسی است:
پیشگیری از پوکی استخوان
بهبود علائم عصبی مانند نوروپاتی محیطی و سوزن سوزن شدن اندامها
فواید مصرف روی در ایمنی بدن
روی از رشد و عملکرد طبیعی سلولهای ایمنی پشتیبانی میکند، و حتی کمبود خفیف یا متوسط آن می‌تواند فعالیت سلولهای دفاعی بدن (لنفوسیتها، نوتروفیلها، ماکروفاژها) در برابر ویروسها و باکتریها را آهسته کند.
فواید مصرف روی در التیام زخم
روی برای ایجاد سلولهای جدید، به ویژه در بافت کلاژن و در نتیجه، ترمیم سلولهای آسیب دیده مورد نیاز است. روی همچنین از فعالیت سلولهای ایمنی برای مقابله با التهابات ناشی از زخم پشتیبانی میکند. بنابراین، از آن برای ترمیم زخمهای شدید و سوختگیها، مخصوصا در افرادی که کمبود روی دارند، استفاده می‌شود. از آنجا که این افراد ممکن است اشتهای کمی داشته باشند، از مکملها یا کرمهای موضعی برای آنها استفاده می‌شود.
فواید مصرف روی برای مقابله با عفونت
همانطور که ذکر شد، یکی از فواید مصرف روی تقویت سیستم ایمنی و مقابله با عفونتهاست. اگرچه ممکن است روی برای سرماخوردگی و سایر عفونتهای مجاری هوایی مفید باشد، اما شواهد خوبی برای استفاده از آن برای
کووید-19 (کرونا) مخصوصا در افرادی که دچار کمبود نیستند، وجود ندارد.
میزان توصیه شده برای بهره مندی از فواید مصرف روی
میزان توصیه شده روزانه روی در رژیم غذایی
(RDA) در بالغین بالای 19 سال 11 میلیگرم برای مردان و 8 میلیگرم برای زنان است. زنان باردار و شیرده به ترتیب به 11 و 12 میلیگرم نیاز دارند. مصرف روی در کودکان به سن بستگی دارد و از 2 تا 8 میلیگرم در روز متغیر است. با توجه به فواید مصرف روی در کودکان، توجه به دریافتی این گروه اهمیت زیادی دارد.
علائم کمبود روی
کمبود روی نادر است و بیشتر در موارد زیر مشاهده می‌شود:
اختلال در جذب به دلیل بیماریها یا جراحیهای دستگاه گوارش
بیماریهای مزمن کبدی یا کلیوی
اسهال شدید یا طولانی مدت
سوختگی و سپسیس
بارداری و شیردهی
گیاهخواری
کمبود روی همچنین در کودکان کشورهای فقیر (به دلیل اسهال و سوء تغذیه)، و در سالمندان (به دلیل بیماری، دارو، بی اشتهایی) بیشتر دیده می‌شود.
علائم کمبود شامل تاخیر رشد در کودکان، کاهش اشتها، ضعف چشایی یا بویایی، کاهش ایمنی، افزایش خطر عفونت (مخصوصا ذات الریه و مالاریا)، تاخیر در ترمیم زخم، افسردگی، اسهال و حالت تهوع، ریزش مو، خشکی پوست، سطح پایین انسولین، تحریک پذیری، مشکلات باروری، ضایعات چشم و پوست، و مشکلات شناختی است.
منابع روی
منابع غذایی
روی در طیف گسترده ای از غذاها یافت می‌شود. گوشت، مرغ و غذاهای دریایی سرشار از روی هستند. اگرچه برخی از غذاهای گیاهی مانند حبوبات و غلات کامل، بادام، کاکائو و دانه های چیا نیز منابع خوبی از روی هستند، اما فیتات موجود در گیاهان می‌تواند به روی متصل شده، جذب آن را در دستگاه گوارش کاهش دهد. غلات صبحانه و آرد به طور طبیعی فاقد روی هستند و معمولا توسط آن غنی می‌شوند.
مکمل روی
مکمل روی به صورت کپسول، قرص، کرم، پاستیل، پماد، اسپری بینی و فرم مایع موجود است. مکملهای خوراکی به صورت گلوکونات، استات، سولفات، پیکولینات (جذب بهتری دارد)، اروتات و سیترات موجودند. از آنجا که دریافت روی اضافه مسمومیت ایجاد میکند، مصرف مکمل آن توسط
دکتر تغذیه فقط هنگامی توصیه می‌شود که فرد دچار کمبود باشد. به این دلیل، مصرف مکمل روی در بالغین بالاتر از 19 سال به 40 میلیگرم در روز محدود شده است.
برای بهره مندی حداکثری از فواید مصرف روی به نکات زیر توجه کنید:
روی در دوزهای کمتر و در افرادی که کمبود دارند، بهتر جذب می‌شود.
مقدار بالای کلسیم و فسفر شیر گاو می‌تواند جذب روی را کاهش دهد.
استفاده از اسپری های بینی حاوی روی در سرماخوردگی با از بین رفتن بویایی ارتباط دارند و باید از آنها اجتناب شود.
پماد اکسید روی با ایجاد یک لایه محافظتی در برابر نفوذ اشعه ماوراء بنفش و نگهداری رطوبت پوست، برای مقابله با آفتاب سوختگی، سوختگی، اگزما، زخم بستر و بثورات پوشک مفید است و تاکنون مسمومیت با آن گزارش نشده است.
مسمومیت با روی
علیرغم وجود غیر قابل انکار فواید مصرف روی، زیاده روی در مصرف آن موجب عوارض منفی می‌شود. مسمومیت تقریباً منحصراً از طریق مکملهای روی اتفاق می‌افتد و هیچ گزارشی از مسمومیت با روی از رژیم غذایی گزارش نشده است. علائم مسمومیت با دارو عبارتند از
حالت تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، درد یا گرفتگی شکم، سردرد و اسهال. مصرف بیش از 40 میلیگرم روی در روز می‌تواند علائم آنفلوانزا مانند تب، سرفه، سردرد و خستگی ایجاد کند.
همچنین، مصرف مقادیر زیاد‌تر روی (150 تا 450 میلیگرم) می‌تواند در جذب مس و آهن اختلال ایجاد کند و باعث کاهش سطح مس، تغییر در عملکرد آهن،
کاهش عملکرد سیستم ایمنی، کاهش سطح کلسترول
HDL، و مشکلات ادراری تناسلی شود. برای مصرف مکمل روی بهتر است از
متخصص تغذیه کمک بگیرید.
تداخلات دارویی روی
روی ممکن است با جذب برخی آنتی بیوتیک ها (مانند کینولون یا تتراسایکلین)، و داروی آرتریت روماتوئید (پنی سیلامین) تعامل داشته باشد و در صورت مصرف همزمان، اثر آنها را کاهش دهد. بعلاوه، مصرف همزمان روی با داروهای ادرار آور (تیازید) میزان روی خارج شده از ادرار را افزایش می‌دهد.
