آنورکسی نروسا
آنورکسی نروسا یا بی اشتهایی عصبی با کاهش غیر طبیعی وزن، ترس شدید از افزایش وزن و درک تحریف شده از وزن و شکل بدن مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال به ظاهر بدن خود توجه فوق العاده دارند و آنقدر برای ادامه کاهش وزن و جلوگیری از افزایش آن تلاش می‌کنند که زندگی عادی آنها مختل میشود. آنها برای این منظور مقدار غذای خود را به شدت محدود کرده، با وادار کردن خود به استفراغ، سوء استفاده از ملین‌ها، روزه داری یا ورزش شدید سعی در کنترل کالری دریافتی خود می‌کنند. آنورکسی نروسا، اگر درمان نشود، کشنده‌ترین بیماری روانی بعد از اعتیاد محسوب میشود. اما با درمان به موقع و موثر، می‌توان عوارض آن را معکوس کرد.
کاهش وزن شدید از علائم اصلی آنورکسی نروسا است
علائم آنورکسی نروسا
علائم آنورکسی نروسا را می
توان به سه دسته زیر تقسیم کرد:
علائم مرتبط با غذا و وزن تغییر تصویر بدن
کاهش وزن (
BMI کمتر از 18)
ترس شدید از چاقی
ورزش شدید
انکار گرسنگی
رفتارهای تغذیه‌ای غیر عادی
علائم فیزیکی کم آبی بدن
مشکلات گوارشی (معده درد، نفخ، یبوست)
بی‌حالی و خستگی
عدم تحمل سرما
رویش موهای ظریف بر بدن (لانوگو)
پوست خشک، موی نازک، ناخن شکننده
توقف یا کاهش قاعدگی در زنان
علائم روانی کناره جستن از موقعیت‌های اجتماعی
بی‌علاقگی به رابطه جنسی
تحریک پذیری
تغییرات خلق و خو، افسردگی، اضطراب
کمال‌طلبی و خود‌انتقادی شدید
کاهش عزت نفس
افسردگی، اضطراب یا تحریک‌پذیری
علل و عوامل خطر
علل آنورکسی نروسا
علت دقیق آنورکسی نروسا مشخص نیست اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، محیطی و شخصیتی را در بروز آن دخیل دانسته اند. از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ژنتیک
مشکلات روانشناختی مانند ضعف عزت نفس، احساس بی‌کفایتی، زندگی پر استرس، کمال‌گرایی، وسواس و غیره
فشار همسالان، جامعه و رسانه‌ها (یکی دانستن ظاهر فیزیکی با ارزشمندی و جذابیت)
تغییرات هورمونی که باعث کنترل خلق و خو، اشتها، و تفکر می‌شوند.
تغییرات شیمی مغز (مانند انتقال دهنده‌های سروتونین و دوپامین)، که بر اشتها، تنظیم تکانه، و خلق و خو موثرند.
عوامل خطر
صرف نظر از سن، جنس و نژاد، آنورکسی نروسا می‌تواند همه را درگیر کند. با این حال، نوجوانان، جوانان و زنان بیشتر در معرض خطرند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
سابقه خانوادگی
رژیم گرفتن بیش از حد
تغییرات عمده زندگی (مانند طلاق و تغییر محل زندگی)
تروما (مانند آزار جنسی)
فشار شغلی (در مشاغلی مانند رقصندگان باله، مدل‌ها یا ورزشکاران)
مبتلایان به بی اشتهایی عصبی میزان غذای خود را به شدت کنترل می‌کنند
عوارض آنورکسی نروسا
آنورکسی نروسا بسیار زیان آور است و می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
کم‌خونی و افت فشار خون
مشکلات قلبی و کلیوی
عدم تعادل الکترولیت
ها
مشکلات باروری و جنسی
کاهش عضله و استخوان
ضعف ایمنی
مرگ ناگهانی (حتی در غیاب کم وزنی شدید)
تشخیص آنورکسی نروسا
ویژگیهای رازداری، شرمساری و انکار در مبتلایان، شناسایی آنورکسی نروسا را به تاخیر می‌اندازد. تشخیص با پرسیدن شرح حال کامل پزشکی شروع میشود و با معاینه فیزیکی ادامه می‌یابد. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص آنورکسی وجود ندارد، اما برای یافتن علت کاهش وزن و ارزیابی تاثیرات آن بر بدن، از آزمایش‌های خون، ادرار، الکتروکاردیوگرام، تراکم استخوان، و تستهای عملکرد تیروئید، کبد و کلیه استفاده میشود. تشخیص قطعی بر اساس معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (
DSM-5) صورت می‌گیرد. این معیارها عبارتند از:
محدودیت مصرف کالری که منجر به کاهش وزن یا عدم افزایش وزن شود
ترس شدید از چاقی
عدم توانایی ارزیابی واقعی شکل و اندازه بدن
اعتقاد به تاثیر ظاهر انسان بر ارزشمندی او
انکار وضعیت فعلی (وزن کم بدن، محدودیت غذایی)
اگر فردی واجد معیارهای آنورکسی باشد، اما کم وزنی نداشته باشد، به این وضعیت آنورکسی غیر معمولی (
Atypical anorexia) گفته میشود.
درمان آنورکسی نروسا
درمان آنورکسی نروسا به سن، سابقه پزشکی و سلامت کلی بیمار، علائم بیماری و فاکتورهای دیگر بستگی دارد. معمولا یک تیم تخصصی متشکل از پزشک، روانشناس و
متخصص تغذیه مسئولیت درمان را بر عهده می‌گیرند.
درمان پزشکی اولین هدف درمان بازگرداندن وزن مناسب و تثبیت آن است. بعلاوه، بی اشتهایی عصبی با عوارض زیادی همراه است و ممکن است بیمار نیاز به نظارت مستمر بر علائم حیاتی، میزان آب و الکترولیت‌ها، ریتم قلب، و سایر مشکلات جسمی داشته باشد. اگر مشکلات روانی یا سوء تغذیه شدید باشد و بیمار از غذا خوردن امتناع کند، ممکن است او را در بیمارستان بستری کنند. در موارد شدید، تغذیه بیمار از طریق لوله انجام میشود.
دارو درمانی آنورکسی نروسا داروی خاصی ندارد. اما برخی داروهای روانپزشکی مانند ضد افسردگی‌ها یا ضد روانپریشی‌ها می‌توانند در درمان اختلالات همراه موثر باشند. معمولا اختلالات خلقی (افسردگی و اضطراب)، اختلالات شخصیت، وسواس، سوء مصرف مواد و الکل، آسیب به خود، و افکار خودکشی همراه با آنورکسی دیده می‌شوند.
روان درمانی روانشناس یا سایر متخصصین سلامت روان در موارد زیر به بیمار و خانواده او کمک می‌کنند:
ایجاد و عادی سازی استراتژیهای رفتاری مناسب جهت افزایش وزن
حذف رفتارهای مشکل ساز
تغییر باورها و افکار تحریف شده
مدیریت احساسات نسبت به غذا و خوردن
درمان عزت نفس پایین و مانند آن
درمان خانواده محور، روان درمانی بین فردی (
IPT)، درمان شناختی-رفتاری (
CBT)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (
ACT)، مدل مازلی (
Maudsley) درمان آنورکسی نروسای بزرگسالان (
MANTRA) نمونه روشهای درمانی این حوزه اند.
تغذیه درمانی متخصص تغذیه به روشهای زیر بیمار را در برگشتن به الگوهای منظم و سالم غذا خوردن و رسیدن به وزن مناسب کمک می‌کند:
آموزش ایجاد رویکرد سالم به غذا و وزن بدن
بازیابی الگوی غذایی سالم و طبیعی
تنظیم برنامه‌های غذایی مخصوص
رعایت مداوم دستورالعملهای تغذیه ای و آموزش گرفتن در این زمینه در ادامه بهبودی اهمیت زیادی دارد.
روان درمانی به اصلاح تصویر بدن تحریف شده در آنورکسی کمک می‌کند
چالش‌های پیش رو در درمان آنورکسی نروسا
از بزرگ‌ترین چالش‌های درمان آنورکسی عدم تمایل فرد مبتلا به درمان، به دلیل موانع زیر است:
انکار بیماری و احساس عدم نیاز به درمان
ترس از افزایش وزن
تصور بی اشتهایی به عنوان یک سبک زندگی و نه یک اختلال
یک چالش جدی دیگر سندرم تغذیه مجدد (
Refeeding Syndrome) است. این وضعیت خطرناک هنگام تغذیه کردن فردی که سوءتغذیه شدید دارد رخ می‌دهد؛ چون بدن او قادر به از سر‌گرفتن متابولیسم طبیعی نیست. این سندروم فرد را دچار ادم، نارسایی قلبی و یا ریوی، مشکلات گوارشی، ضعف عضلانی، و هذیان
گویی می‌کند و می‌تواند منجر به مرگ شود. بنابراین، اقدام برای دریافت درمان تحت نظر
دکتر تغذیه بسیار ضروری است.
بعلاوه، اگرچه درمان آنورکسی نروسا امکان پذیر است، اما بیمار هنگام رویارویی با شرایط استرس زا یا محرکها با خطر عود روبرو می شود. با درمان مداوم می‌توان از عود بیماری جلوگیری کرد.
جلوگیری از آنورکسی نروسا
هیچ راه تضمینی برای جلوگیری از آنورکسی نروسا وجود ندارد. اما خانواده‌ها می‌توانند از طرق زیر به پیشگیری از بروز این اختلال کمک کنند:
ایجاد نگرشهای سالم در مورد وزن و ظاهر بدن، غذا، و ورزش در کودکان
افزایش عزت نفس فرزندان به طرق مختلف
تمرکز بر فعالیت‌هایی که به ظاهر یک فرد ربطی ندارد
آموزش و تشویق عادات غذایی سالم
