دلایل کم اشتهایی و کمبود وزن- دکتر مرادی متخصص تغذیه
دکتر معصومه مرادی-دکترای تخصصی تغذیه و رژیم درمانی دلایل بی اشتهایی و کمبود وزن
هر کسی ممکن است در یک برهه زمانی دچار کم اشتهایی شود و دلایل متعددی می‌توان برای آن ذکر کرد. غالبا کاهش اشتها به دنبال استرس یا بیماریهای جزئی مانند سرماخوردگی، و مشکلات موقت گوارشی اتفاق می‌افتد. در این موارد، پس از برگشتن به حالت عادی، اشتهای فرد نیز اصلاح می‌شود. اما گاهی از دست دادن اشتها می‌تواند ناشی از وجود یک بیماری جدی باشد که باید به طور دقیق پیگیری شود. دلیل کاهش اشتها هر چه که باشد، به دنبال آن کاهش وزن اتفاق می‌افتد. کاهش وزن ممکن است برای برخی یک اتفاق خوشایند باشد، و اگر موقتی باشد، معمولاً نگران کننده نیست. با این حال، اگر کمبود وزن در طولانی مدت ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به بروز خستگی، افت انرژی، ضعف عمومی و کاهش توان ایمنی بدن شود. مقاله حاضر ابتدا به بررسی دلایل کم اشتهایی و کمبود وزن پرداخته، در ادامه راهکارهایی برای رفع آن و چاق شدن پیشنهاد کرده است.
کاهش اشتهای موقت می‌تواند طبیعی باشد، اما تداوم آن نگران کننده است
منظور از کم اشتهایی چیست؟
منظور از کم اشتهایی فقط "گرسنه نبودن" در یک وعده غذایی نیست. بلکه منظور کاهش اشتهایی است که در یک بازه زمانی نسبتا طولانی (بیش از یک تا دو روز) رخ می‌دهد. در این وضعیت، فرد به طور کلی علاقه خود را نسبت به خوردن از دست می‌دهد و حتی ممکن است پس از دیدن یا بوییدن غذا دچار حالت تهوع شود.
دلایل کم اشتهایی
کم اشتهایی می تواند به دلایل جسمانی یا روانی ایجاد شود. درک دلیل بی اشتهایی، برای تعیین بهترین روش درمان این مشکل، اهمیت زیادی دارد.
مشکلات عمومی
عوامل روزمره مانند برنامه شلوغ کاری می‌تواند به کم اشتهایی و کاهش وزن ناخواسته کمک کند. ابتلا به بیماری های شایع مانند سرماخوردگی، گلودرد یا آنفولانزا، و همچنین از دست دادن عزیزان، یا حضور در یک رابطه مشکل دار نیز می‌تواند باعث از دست دادن موقت اشتها و در نهایت، کمبود وزن شود. اثرات این قبیل مسائل، عموما گذرا است و به مرور زمان برطرف می‌شوند. اما، اگر کاهش اشتها تداوم داشته باشد منجر به سوء تغذیه و ضعیف شدن سیستم ایمنی می گردد که باید هرچه سریعتر آن را پیگیری کرد.
کم اشتهایی در اثر بیماریها
کم اشتهایی می‌تواند در اثر بیماریهای گوارشی مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک و سندرم روده تحریک پذیر رخ دهد. کاهش اشتها و کاهش وزن همچنین می‌تواند همراه با بیماریهای زیر دیده شود:
عفونت‌ها (مانند عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، پنومونی، گاستروانتریت، کولیت، مننژیت)
یبوست، عدم تعادل هورمونی (در بیماریهایی مانند دیابت، اختلالات تیروئید، و بد‌کاری غدد فوق کلیوی)، عدم تحمل غذایی، آلرژی ها، رفلکس اسید، کمخونی
مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی، استرس، مصرف الکل یا مواد
بیماریهای جدی مانند بیماری مزمن کبد، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، هپاتیت، اچ‌آی‌وی، و سرطان
ها (بجز خود بیماری سرطان، عوارض شیمی درمانی، رادیوتراپی و جراحی نیز باعث کاهش اشتها می‌شود).
سایر وضعیت‌ها
سایر وضعیت‌هایی که با کم اشتهایی همراه هستند عبارتند از:
مشکلات دهان و دندان، مشکلات جویدن و بلع
داروها: برخی داروها با ایجاد حالت تهوع، خشکی دهان، تغییر حس چشایی یا بویایی، و درد معده اشتها را کم می‌کنند.
افزایش سن: به دلیل تغییرات طبیعی درک طعم و بو، زوال عقل، بیماریها، عوارض جانبی داروها و مشکلات مربوط به سنین بالاتر
انزوای اجتماعی
تمایل به کاهش وزن شدید که بیشتر در نوجوانها دیده می شود ( این روزها گسترش شبکه های اینترنتی و دیدن تصاویر افراد مشهور و مانکن باعث ترغیب نوجوانان به داشتن اندامی لاغر شده است که اغلب با استفاده از رژیم های غیراصولی اینترنتی و یا قطع بعضی از گروه های غذایی این کار را انجام می دهند که باعث عوارض جدی در آنها می شود)
عوارض کم اشتهایی
در صورتی که کم اشتهایی درمان نشود، مشکلات متعددی ایجاد می شود. نخستین پیامد کاهش اشتها سوءتغذیه، کمبود ویتامینها و الکترولیت
ها است که خود منجر به بروز مشکلاتی مانند کاهش وزن، خستگی مفرط، ضربان قلب سریع، تب، تحریک پذیری، ضعف سیستم ایمنی، بیماری یا ضعف عمومی می‌شود.
کاهش وزن
بارزترین عارضه کم اشتهایی، کاهش وزن است. اگر 5٪ از کل وزن بدن در یک دوره 6 تا 12 ماهه از دست برود، از نظر پزشکی آن را به عنوان "کاهش وزن قابل توجه" برآورد می‌کنند. خود فرد کمبود وزن را از گشاد شدن لباسها، لاغر شدن صورت، و نگرانی اطرافیان تشخیص می‌دهد. کاهش وزن ناخواسته، علاوه بر افزایش خطر بیماری و تضعیف سیستم ایمنی، باعث عضله سوزی نیز می‌شود. عضله سوزی به نوبه خود انجام کارهای روزانه را دشوارتر، و استقامت و استقلال فرد را کمتر می‌کند.
برای درمان کم اشتهایی چه می‌توان کرد؟
اگر کم اشتهایی موقتی باشد، به احتمال زیاد هیچ نگرانی در مورد آن وجود ندارد. تجربه نوسانات جزئی اشتها در طول زمان طبیعی است. اما اگر بیش از چند روز طول کشید یا با علائم دیگری مانند خستگی، درد، تب یا استفراغ همراه بود، باید آن را پیگیری کرد.
اولین قدم برای درمان کم اشتهایی، فهم علت و ریشه آن است. با درمان علت بی اشتهایی (مثلاً بهبود درد، تغییر دارو، تغییر نوع یا بافت غذا)، اشتها و وزن از دست رفته باز می‌گردد. اما گاهی بی اشتهایی به علت وجود یک بیماری زمینه ای مزمن ایجاد می‌شود و دائمی است. در این وضعیت، پیروی از یک برنامه غذایی متناسب با وضعیت بیمار ضروری است. معمولا در این موارد بیمار به یک
متخصص تغذیه ارجاع داده می‌شود. وی در برنامه ریزی وعده غذایی، مدیریت علائم، نوع غذای مصرفی، و مکمل غذایی مورد نیاز به بیمار کمک می‌کند.
توصیه های و دستورالعمل‌هایی برای درمان کم اشتهایی
برای درمان کم اشتهایی مزمن و کمک به افزایش وزن بیمار، توجه به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های زیر کمک کننده است:
برطرف کردن حالت تهوع قبل از اقدام به تغییر رژیم غذایی
تنظیم و پیروی از یک رژیم غذایی خاص زیر نظر
دکتر تغذیه دریافت غذاهایی با کالری بیشتر، حجم کمتر، در وعده های مکرر
استفاده از مکمل های غذایی
استفاده از داروهای افزاینده اشتها (به تشخیص
متخصص تغذیه)
استفاده از ترفندهای کمک کننده (حتی الامکان صاف نشستن هنگام خوردن یا آشامیدن، آرام و بدون عجله غذا خوردن، امتحان غذاهای نرم یا مایع، حتی الامکان مصرف داروها قبل از غذا)
همچنین، در مواردی که یک بیماری جدی باعث کم اشتهایی می‌شود، موارد زیر می‌توانند کمک کننده باشند:
تنظیم یک برنامه خواب با کیفیت
یادگیری و بهبود مراقبت از خود
افزایش فعالیت بدنی
گفتگو درمانی
مطالعه بیشتر
علت های کاهش وزن ناگهانی و سریع
6 نکته برای تغذیه سالم و لاغری
تغذیه مناسب در بیماری های قلبی
تغذیه مناسب در بیماری کم کاری و پرکاری تیروئید
تغذیه مناسب در کودکان سنین مدرسه
عوامل موثر بر رشد کودکان 
